Η Υγεία παράγοντας κοινωνικής και οικονομικής εξέλιξης
Η υγεία καθοριστικός παράγοντας κοινωνικής και οικονομικής εξέλιξης
Ένα παλιό ινδιάνικο ρητό λέει ότι “όταν η γη είναι άρρωστη, οι άνθρωποι είναι άρρωστοι”.
Το ρητό αυτό, αν και είναι πολύ παλιό και μας χωρίζουν πολλά χρόνια από τότε, εκφράζει την αλληλεξάρτηση πολλών παραγόντων στην υγεία. Και σήμερα είναι επίκαιρο, εκφράζοντας την σύγχρονη γνώση για την επίδραση των εξωτερικών παραγόντων στην υγεία και ιδιαίτερα το περιβάλλον του ανθρώπου, τοποθετώντας την υγεία, καθοριστικό παράγοντα κοινωνικής και οικονομικής εξέλιξης των ανθρώπων.
Και οι δικοί μας οι πρόγονοι (Ιπποκράτης, Γαληνός κλπ) εξέταζαν την υγεία σε σχέση με το περιβάλλον (νερό, αέρας, έδαφος, τροφή κλπ) λαμβάνοντας υπόψη όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του ατόμου, της οικογένειας και συνολικά του κοινωνικού συνόλου.
Ο όρος “συνολική έννοια της υγείας” προσδιορίζει την υγεία σήμερα.
Έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για να εκφραστεί και να οριστεί πλήρως η υγεία σε σχέση με άλλες έννοιες που αντικειμενικά συνδέονται με αυτή. Στο παρελθόν πίστευαν ότι η υγεία αντιπροσωπεύει την απουσία της νόσου. Υπάρχει και σήμερα σε μεγάλο ποσοστό η πεποίθηση στην κοινωνία μας ότι υγιής είναι εκείνος ο άνθρωπος που δεν πάσχει από κάποια νόσο, και αφού δεν πάσχει από κάποια συγκεκριμένη νόσο άρα δεν είναι άρρωστος.
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.) εδώ και αρκετά χρόνια έχει επανεκτιμήσει και επαναπροσδιορίσει τον όρο υγεία. Με τον όρο “υγεία” νοείται η ολοκληρωμένη ευεξία του σώματος και του μυαλού και όχι μόνο η απουσία της ασθένειας.
Συνεπώς υγεία σημαίνει καλή φυσική, πνευματική και συναισθηματική κατάσταση του ατόμου, της οικογένειας, της κοινότητας και συνολικά της κοινωνίας και συνδέεται άμεσα με ψυχολογικούς , κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες.
Για την υλοποίηση των πιο πάνω, σημαντικός παράγοντας είναι η εφαρμογή προγραμμάτων προληπτικής ιατρικής. Η προληπτική ιατρική είναι παράγοντας ανάσχεσης των αρνητικών συνθηκών που επηρεάζουν την υγεία του ατόμου, και μπορεί, και πρέπει να είναι αποτελεσματική μόνο, εάν έχει στην διάθεση της ένα σύνολο διαφορετικών στοιχείων με τα οποία θα είναι δυνατή η χρησιμοποίηση τους. Η χρήση αυτών τον στοιχείων θα δίνει τη δυνατότητα στους επαγγελματίες υγείας να λαμβάνουν υπόψη γενετικές, περιβαλλοντικές επιδράσεις, κληρονομικούς παράγοντες κλπ.
Επίσης πρέπει να εξετάσουμε τις οντότητες που συμμετέχουν και τον ρόλο τους
- I. Ο ρόλος των εργαζόμενων στον τομέα της υγείας
Στις περισσότερες κοινωνίες οι υπηρεσίες υγείας οργανώνονται σε δύο επίπεδα:
- a) Από ένα σύνολο λειτουργικών επιπέδων, διαφορετικών μεταξύ τους, τα οποία διοικούνται από διάφορες επαγγελματικές ομάδες της υγείας.
- b) Από ένα σύνολο επιπέδων, διαφορετικών μεταξύ τους, τα οποία διοικούνται από διάφορες μη επαγγελματικές ομάδες της υγείας.
Συγκεκριμένα:
- a) Η διοίκηση των διαφορετικών λειτουργικών επιπέδων περίθαλψης από επαγγελματίες υγείας οι οποίοι διαθέτουν αναγνωρισμένη επαγγελματική απασχόληση και έχουν προσδιορισμένο ρόλο (Γιατροί, Νοσηλευτές, Μαίες, Τεχνολόγοι, Οδοντίατροι κλπ) και διαθέτουν πιστοποιημένη γνώση του αντικειμένου τους.
- b) Ένα σύνολο επιπέδων περίθαλψης τα οποία λειτουργούν μέσα στην οικογένεια και στην κοινωνία και τα οποία επεκτείνονται στην παροχή πληροφοριών παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών κλπ, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση των επιπέδων της υγείας σε μια κοινωνία.(π.χ ΜΚΟ)
Οι εργαζόμενοι στην υγεία (είτε επαγγελματίες, είτε μη επαγγελματίες υγείας) συμβάλουν σημαντικά στην επιλογή και την επεξεργασία της πληροφορίας που αφορά στον ασθενή/άτομο για όλες τις πλευρές της ζωής του ώστε να είναι δυνατή η πλήρη ενημέρωση των εμπλεκόμενων με την θεραπεία και την αποτελεσματική βοήθεια.
Ο ρόλος τους και η συνεισφορά τους θα πρέπει να αναγνωρίζεται από όλους μας και να τους αποδίδεται η υπόσταση που τους πρέπει.
ΙΙ. Η επίγνωση της κοινωνίας
Η κοινωνία, μέσα στην οποία το άτομο ζει, έχει την υποχρέωση να ασχολείται με την υγεία και την ευημερία των μελών της. Όλες οι όψεις της ζωής ή και του θανάτου συνδέονται, από τόπο σε τόπο και από εποχή σε εποχή μέσω διαφορετικών οικοσυστημάτων με ομάδες ανθρώπων που ζουν και επηρεάζονται από:
- a) τις διαφορές του καιρού
- b) τις προμήθειες τροφής και νερού
- c) το μέγεθος του καλλιεργούμενου εδάφους
- d) την ποιότητα των πολιτικών και κοινωνικών συστημάτων
- e) το πλεόνασμα ή την έλλειψη διαφόρων αγαθών
- f) την εκβιομηχάνιση και την αστικοποίηση σε μεγάλο ή μικρό βαθμό.
Αφού οι άνθρωποι δεν είναι δυνατόν να ζήσουν σε χώρους στεγανούς, συνεπώς ο κάθε ένας από εμάς, επηρεαζόμαστε σε μεγάλο ή μικρό βαθμό, θετικά ή αρνητικά από εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες του περιβάλλοντος. Στις παραδοσιακές κοινωνίες η υγεία θεωρείτο κάτι το δεύτερον από το σύνολο της κοινωνίας χωρίς να υπάρχει η επίγνωση ότι τα ζητήματα της υγείας έχουν μεγάλη επίδραση στην καθημερινή ζωή του ατόμου. Και στην σύγχρονη κοινωνία η υγεία δεν παίζει πρωταρχικό ρόλο, η απουσία ποιοτικών υπηρεσιών υγείας (Δημοσίων / Ιδιωτικών), η δημιουργία ομάδων κοινωνικά αποξενωμένων, η αύξηση του αριθμού των φτωχών, η όχι σωστή παροχή εκπαίδευσης, η μη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής και ασφάλειας στην εργασία, η έλλειψη καλά εκπαιδευμένων επαγγελματιών υγείας, και η μη έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση των πολιτών, δημιουργούν προβλήματα στην Δημόσια υγεία και είναι δυνατή η επίλυση τους εάν αντιμετωπιστούν με σύγχρονες μεθοδολογίες και πολιτική βούληση.
III. Κυβερνητικές ευθύνες
Υπάρχει η επίγνωση σε όλους μας ότι η υγεία επηρεάζει την οικονομική και την κοινωνική εξέλιξη και επίσης είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί σαν παράγοντας πολιτικής σταθερότητας. Αναγνωρίζεται από όλους μας και είναι πλέον και εμφανές ότι η καλή διατροφή προάγει τις εκπαιδευτικές ικανότητες και δεξιότητες, όπως επίσης και την παραγωγικότητα της εργασίας, ενώ η κακή διατροφή επηρεάζει αρνητικά την κοινωνία ως σύνολο.
Πολλές κυβερνήσεις αναγνωρίζουν σήμερα την μεγάλη και στενή συνάφεια που υπάρχει στο μέγεθος της οικογένειας με την υγεία, την διατροφή, στις επιδόσεις στο σχολείο και στην εργασία, προσλαμβάνοντας έτσι μια οικονομική και πολιτική σημασία.
Σήμερα στις σύγχρονες κοινωνίες συναντάμε δύο κατηγορίες ιατρικής περίθαλψης.
- a) Υπηρεσίες διαθέσιμες σε θεραπευτικό και προληπτικό επίπεδο σε συνδυασμό με την καλή κατοικία, την οικονομική σταθερότητα, την επαρκή εκπαίδευση και την επαρκή διατροφή.
- b) Ο περιθωριακός τύπος και συχνά σποραδικός απρόσιτος και ασυνεχής τύπος, περίθαλψης τον οποίον τα μέλη της κοινωνίας είναι υποχρεωμένα να διεκδικούν και συχνά πυκνά συνδέεται με υποβαθμισμένη κατοικία, εκπαίδευση, διατροφή, συνθήκες υγιεινής και προβλήματα υδροδότησης.
Μεταξύ των σύγχρονων και των παραδοσιακών κοινωνικών συστημάτων υπάρχει η λεγόμενη μεταβατική κοινωνία που βρίσκεται στο στάδιο του εκσυγχρονισμού και που αντιμετωπίζει μεγάλα και δύσκολα προβλήματα και των δύο άκρων του φάσματος και με επιπρόσθετα τα δικά της νέα προβλήματα.
Αντιπροσωπεύει μια μετάβαση από την πολυμελή οικογένεια του παραδοσιακού χωριού που βασίζεται στην καλλιέργεια της γης και την αυτοσυντήρηση, προς την μικρή οικογένεια που την συναντάμε στις αστικές και περί-αστικές περιοχές όπου έχει εξάρτηση από μια οικονομία νέου τύπου για την οποία δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένη και προετοιμασμένη. Η κατάσταση αυτή της μεταβατικής οικογένειας είναι κατά συνθήκη ρευστή και έχει μεγάλες ανάγκες στον τομέα της υγείας, της εκπαίδευσης και της πρόνοιας. Σήμερα οι πολιτικοί ενδιαφέρονται περισσότερο για την κατασκευή ενός μεγάλου και βαρύγδουπου νοσοκομείου το οποίο θα μπορούσε να ήταν σύγχρονο και να παρέχει υπηρεσίες υγείας υψηλού επιπέδου, αλλά, συνοδεύεται από ελλείψεις σε εκπαιδευμένο προσωπικό, υλικά μέσα, τεχνολογικό εξοπλισμό, οικονομικούς πόρους, σύγχρονα μέσα, μεθοδολογίες κλπ. και τελικά το μόνο που μπορεί να προσφέρει, είναι χαμηλής στάθμης υπηρεσίες υγείας σε κτήρια υψηλού κόστους κατασκευής και λειτουργίας.
Ο προγραμματισμός σήμερα για την υγεία είναι συμπωματικός και καθόλου δομημένος και οργανωμένος ώστε να ενσωματώνει τις υπάρχουσες ανάγκες και τους διαθέσιμους πόρους μιας περιφέρειας / κοινωνίας / κοινωνικών ομάδων. Το φαινόμενο του διπλασιασμού ή και του τετραπλασιασμού ακριβού εξοπλισμού στην ίδια περιφέρεια, η προσφορά υπηρεσιών οι οποίες δεν είναι απαραίτητες και ενδέχεται να είναι ακατάλληλες για την συγκεκριμένη περιφέρεια ή η χρήση ξένων μέτρων περίθαλψης, είναι ενδεικτικά του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζεται ο πολίτης από τις υπηρεσίες παροχής υπηρεσιών υγείας.
Τόσο από την πολιτική όσο και από την κοινωνική άποψη θα πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στον προγραμματισμό και στην εξασφάλιση ολοκληρωμένων υπηρεσιών υγείας. Η υγεία αποτελεί ζωτικό παράγοντα για την ανάπτυξη ενός τόπου, μιας κοινωνίας, μιας χώρας και θα πρέπει να θεωρείται βασικό στοιχείο στον προγραμματισμό για την οικονομική και εκπαιδευτική ανάπτυξη μιας κοινωνίας. Υπάρχουν πολλά νομοθετήματα με τα οποία καθιερώνονται απαιτήσεις δημόσιας υγιεινής και ασφάλισης (εμβολιασμός παιδιών, σχολική υγεία, υγεία τροφίμων και υδάτων, υπηρεσίες υγειονομικού ελέγχου κλπ) τα οποία συνδέονται στενά με τα διάφορα μέτρα για την υγεία. Σημαντικός παράγοντας είναι η ύπαρξη υπηρεσιών, ελέγχου όλων των οργανισμών που εμπλέκονται με την υγεία (Νοσοκομεία, Προνομιακά Καταστήματα, Εκπαιδευτικά Ιδρύματα κλπ) καταδεικνύοντας το ευρύ φάσμα της κυβερνητικής δραστηριότητας.
Η εξασφάλιση κεφαλαίων για την έρευνα, την εκπαίδευση των ασθενών, την εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας, υπογραμμίζει την μεγάλη σημασία που έχει η υγεία στις επιδιώξεις μιας υπεύθυνης κυβέρνησης. Εκείνο που θα πρέπει να είναι κατανοητό είναι ότι η πληροφόρηση των μελών μιας πληθυσμιακής ομάδας είτε είναι υγιής είτε δεν είναι, δεν θα πρέπει να την αναζητεί στα νοσοκομεία. Τα περισσότερα άτομα της κοινωνίας προσπαθούν να προσαρμοστούν και να αντιμετωπίσουν τα καθημερινά και συγκεκριμένα προβλήματα είτε με επιτυχία, είτε χωρίς επιτυχία, με την βοήθεια της κυβέρνησης είτε χωρίς αυτήν.
Η υγεία, η εκπαίδευση, η ανεργία και η πρόνοια έχουν γίνει κεντρικά πολιτικά ζητήματα στην ζωή των πολιτών. Τα πολιτικά κόμματα και η κυβέρνηση τα έχουν εντάξει στα προγράμματά τους και αποτελούν κεντρικό στόχο για τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας. Σήμερα διαθέτουμε πολύ επαρκείς τεχνολογικές εξελίξεις και υψηλού επιπέδου ιατρική γνώση, με τα οποία είναι δυνατόν να ωφεληθούν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού της χώρας. Υπάρχει όμως ένα μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην διαθέσιμη γνώση και στην εφαρμογή της, που αντικατροπτίζει το πρόβλημα με μεγάλη πολιτική και οικονομική διάσταση.
Η εφαρμογή της διαθέσιμης γνώσης (βλ. σχήμα Ι) θα μας επιτρέψει, την βελτίωση της καθημερινής ζωής των πολιτών της χώρας κάνοντας την λιγότερη τεταμένη και περισσότερο υγιεινή. Εκείνο που απουσιάζει είναι το κίνητρο και η ώθηση, τα οποία θα δώσουν το έναυσμα για ωφέλεια στην Δημόσια και προληπτική υγεία. Είναι αναμφισβήτητο ότι ο προσεκτικός προγραμματισμός αντικατροπτίζει έναν δρόμο για την πρόοδο και θα πρέπει να γίνεται η καταγραφή των πραγματικών υπαρχουσών αναγκών και των διαθέσιμων πόρων στις κοινότητες /κοινωνίες.
Τα πολιτικά κόμματα και η κυβέρνηση θα πρέπει να οδηγηθούν στην εφαρμογή της γνώσης και στην αφομοίωση των τεχνολογικών εξελίξεων και θα πρέπει να έχουν ξεκάθαρο ότι η υγεία αποτελεί παράγοντα κοινωνικής και οικονομικής σταθερότητας.
Η εκπαίδευση θα πρέπει να είναι συνεχής και επαναλαμβανόμενη και θα πρέπει να αφορά τόσο στους πολίτες / ασθενείς όσο και στους επαγγελματίες υγείας, ώστε από κοινού να επιτυγχάνεται μια συνεχής και αυξανόμενη επίγνωση του ρόλου της υγείας στην επίτευξη μεγαλύτερης ευημερίας.
Δεν υπάρχουν μαγικά τρικ και μεγάλα λόγια υπάρχει μόνο η ανάγκη να εφαρμόζεται η απλή λογική και η διαθέσιμη τεχνολογία. Ο προγραμματισμός και η οργάνωση αποτελούν το κλειδί για την ανάπτυξη της υγείας.
