Author: dxenos_1pjs14

Έχοντας περιπλανηθεί στον θαυμάσιο κόσμο της χαρτογράφησης του εγκεφάλου αξίζει να προσπαθήσουμε να δώσουμε μια απάντηση στο δεύτερο ερώτημα που θέσαμε νωρίτερα, δηλαδή στο πώς ακριβώς μπορούν οι ηλεκτροεγκεφαλογραφικές και μαγνητοεγκεφαλογραφικές καταγραφές να μας κατατοπίσουν για τη λειτουργικότητα του εγκεφάλου.

Αν ξαναφέρουμε στο μυαλό μας το παράδειγμα με τον υπολογιστή και το ραδιοφωνάκι και αν δεχτούμε προς στιγμή ότι είτε το ηλεκτρόδιο του ηλεκτροεγκεφαλογραφικού μας είτε η κεραία του μαγνητοεγκεφαλογραφικού μας συστήματος βλέπουν ένα μικρό μόνο μέρος του τεράστιου υπολογιστικού δικτύου που αποτελεί ο φλοιός τότε είναι φανερό ότι οι χάρτες της εγκεφαλικής δραστηριότητας που υπολογίζουμε μας επιτρέπουν κατ΄ αρχήν να ξεχωρίζουμε ποιες περιοχές του δικτύου είναι ενεργές και ποιες σιωπούν. Πράγματι  μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι στο κέντρο του υπάρχει μία περιοχή μειωμένης (μηδαμινής) δραστηριότητας. Στην αξονική τομογραφία του ίδιου ατόμου στην οποία φαίνεται ξεκάθαρα ότι ο κροταφικός λοβός του εγκεφάλου του ο οποίος κανονικά θα έπρεπε να βρίσκεται κάτω από το σημείο της μειωμένης δραστηριότητας, έχει αφαιρεθεί! Όμως η πραγματική αξία της χαρτογράφησης της δραστηριότητας του εγκεφάλου δεν βρίσκεται στη δυνατότητα που μας παρέχουν να ξεχωρίσουμε τις ενέργειες από τις σιωπηρές περιοχές του φλοικού υπολογιστικού δικτύου. Η πραγματική αξία έγκειται στο γεγονός ότι όπως και οι προηγούμενες τεχνολογικές  επαναστάσεις του εγκεφάλου θα μας υποχρεώσει να αναθεωρήσουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τη φλοιική δραστηριότητα. Να πάψουμε να τη θεωρούμε ως ένα σύνολο ηλεκτρικών δυναμικών που εξελίσσονται στο χρόνο αλλά ως ένα χωροχρονικό γίγνεσθαι (happening). Το ότι η άποψη αυτή ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα μπορούμε να το διαπιστώσουμε εάν προχωρήσουμε στον τρισδιάστατο μετασχηματισμό Fourier της ΜΕΓραφικής δραστηριότητας που ακολουθεί ένα αισθητικό ερέθισμα . Ότι και αν περιμένουμε όμως από την υιοθέτηση μιας τέτοιας θεώρησης είναι σίγουρο ότι θα υπολείπεται της πραγματικότητας. Λέγεται π.χ. ότι χρησιμοποιώντας διατάξεις από 64 ηλεκτρόδια μπορεί να «δει» κανείς τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος του κουνελιού προσπαθεί να δημιουργήσει συνειρμούς.

Καθώς η ταχύτητα των υπολογιστών που χρησιμοποιούμε αυξάνεται αποκτούμε την πολυτέλεια  να χρησιμοποιούμε ολοένα και περισσότερα σημεία ως βάση των παρεμβολών  και των προβλέψεων οι οποίες μας αποδίδουν τους χάρτες της δραστηριότητας του εγκεφάλου. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την ολοένα και μεγαλύτερη διακριτότητα των απεικονίσεων μας. Οι χάρτες Α έχουν μια διακριτότητα της τάξεως των 7-8 εκατοστών ενώ χρησιμοποιήθηκαν 24 σημεία καταγραφής ως βάση των υπολογισμών από τους οποίους προέκυψαν. Ο χάρτης Β αντίθετα έχει διακριτότητα της τάξεως των 3 εκατοστών ενώ χρησιμοποιήθηκαν 70 σημεία καταγραφής για τη συγκρότηση του. Όταν, με τη χρήση τεχνικών επεξεργασίας της εικόνας και την χρησιμοποίηση ολοένα και περισσοτέρων σημείων καταγραφής κατορθώσουμε να αυξήσουμε τη διακριτότητα της χαρτογράφησης μας ώστε να φθάσει στο επίπεδο των 4-6 mm ίσως να είμαστε σε θέση να παρατηρήσουμε και στον ανθρώπινο εγκέφαλο φαινόμενα ανάλογα με αυτά που παρατηρούνται στα κουνέλια. Το βέβαιο είναι ότι η μέρα είναι πολύ κοντά όταν κάποιος εγκεφαλογραφιστής θα γράφει για τις «πτήσεις» του πάνω από το χωροχρονικό happening της φλοιικής δραστηριότητας: «… ο πιλότος που ταξιδεύει κάπου, στο δικό του τμήμα γραμμής, δεν παρευρίσκεται σε ένα απλό θέαμα. Αυτά τα χρώματα του ουρανού και της γης, αυτά τα ίχνη του ανέμου πάνω στη θάλασσα, αυτά τα χρυσαφένια σύννεφα του σούρουπου, δεν τα θαυμάζει διόλου, αλλά τα συλλογίζεται και τα μελετάει», όπως έγραφε για τα ταξίδια του ο Antoine de Saint-Exupery κατά τα ηρωικά χρόνια  μιας άλλης τεχνολογίας: του αεροπλάνου.

Από την εποχή της ανακάλυψης της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου και μετά, υπήρξε μία διάχυτη εντύπωση ότι κάποια μέρα το ΗΕΓ θα γινόταν το παράθυρο μέσα από το οποίο θα μπορούσαμε να θαυμάσουμε την εγκεφαλική λειτουργία. Οι υπέρμετρες αυτές προσδοκίες για το τι μπορεί να μας προσφέρουν τόσο το ΗΕΓ όσο και το ΜΕΓ δεν έχουν μέχρι σήμερα δικαιωθεί.

Η ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου αποδείχθηκε μάλλον φτωχή σε στερεότυπα που μπορεί κανείς να ταξινομήσει. Ακόμη, περιέχει ρυθμικές διακυμάνσεις στις χαμηλές κυρίως συχνότητες (δηλαδή 1-30 Hz). Οι διακυμάνσεις αυτές είναι ιδιαίτερα ευμετάβλητες και κυρίως, μεταβάλλονται χωρίς να υπάρχει κάποια εμφανής αιτία η οποία μπορεί να θεωρηθεί ότι προκάλεσε τη μεταβολή. Παρ΄ όλα αυτά από πολύ νωρίς στην ιστορία της ηλεκτροεγκεφαλογραφίας ήταν δυνατό να ξεχωρίσει κανείς μέσα στις ατέρμονες διακυμάνσεις του ηλεκτρικού δυναμικού του εγκεφάλου διάφορα χαρακτηριστικά συμπλέγματα που συνοδεύουν ορισμένες παθολογικές καταστάσεις όπως π.χ. επιληψίες. Ήταν επομένως δυνατό ένας καλά εκπαιδευμένος νευρολόγος να χρησιμοποιήσει το ΗΕΓ ως διαγνωστικό μέσο  . Παράλληλα, ταυτόχρονες καταγραφές από πολλά ηλεκτρόδια (π.χ. 8,16 ή 24) επέτρεπαν την εξαγωγή περισσότερο αξιόπιστων συμπερασμάτων καθώς και ένα στοιχειώδη συσχετισμό ανάμεσα στη δραστηριότητα των διαφόρων περιοχών του εγκεφαλικού φλοιού (εικ.6).

Οι ταυτόχρονες καταγραφές επιτρέπουν βέβαια την σχετικά εύκολη εξαγωγή συμπερασμάτων αναφορικά με το ποια περιοχή του εγκεφάλου χαρακτηρίζεται από μία δεδομένη δραστηριότητα ή ακόμη για το πώς η δραστηριότητα αυτή εξαπλώνεται στο φλοιό του εγκεφάλου. Όμως, όπως φαίνεται από την εικόνα 6 όσο πληθαίνει ο αριθμός των καταγραφών τόσο δυσκολότερο γίνεται για το ανθρώπινο μάτι να τι κρίνει ως σύνολο.

Ακόμη, είναι περίπου αδύνατο να καταλήξει κανείς σε συμπεράσματα αναφορικά με τη σχετική ισχύ (δηλαδή τη σχετική ενέργεια ανά μονάδα χρόνου)που περιέχεται στις διάφορες καταγραφές ενώ, τέλος, η παράλληλη παράθεση των διαφόρων καταγραφών στερεί από τον παρατηρητή το συναίσθημα πως έχει μπροστά του μία διαδικασία η οποία εξελίσσεται μόνο στο χρόνο αλλά και στο χώρο. Θα μπορούσαμε να πούμε βλέποντας τις ΗΕΓ καταγραφές της εικ.6 ότι το να προσπαθήσει να τις ερμηνεύσει κανείς είναι σαν να προσπαθεί να απολαύσει ένα συμφωνικό έργο ακούγοντας τα όργανα της ορχήστρας να εκτελούν το μέρος του κάθε ένα ξεχωριστά και ανεξάρτητα από τα υπόλοιπα. Δυστυχώς όμως αυτός ήταν μέχρι πριν μερικά χρόνια ο τρόπος ανάλυσης του ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος, τουλάχιστον στην κλινική πράξη.

Η εμφάνιση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και ιδιαίτερα των personals άλλαξε ριζικά την παραπάνω κατάσταση. Έτσι, χρησιμοποιώντας μαθηματικές μεθόδους παρεμβολής και πρόβλεψης, (η προσφυγή στις οποίες θα ήταν καθαρή παραφροσύνη εάν δεν είχε εξασφαλιστεί κατ΄ αρχήν μια σχετικά μεγάλη υπολογιστική ταχύτητα) είναι δυνατό να ανασυνθέτει κανείς σε δύο ή τρεις διαστάσεις την εικόνα της κατανομής της ηλεκτροεγκεφαλογραφικής ενέργειας στην επιφάνεια της κεφαλής με βάση τις κλασικές καταγραφές. Ακόμη η χρήση των αλγόριθμων για τον ταχύ υπολογισμό του μετασχηματισμού Fourier επιτρέπει τον υπολογισμό της ενέργειας που περιέχεται σε μια ορισμένη χρονική περίοδο του ΗΕΓ και φυσικά τη χαρτογράφηση της. Ένας τέτοιος «τοπογραφικός» χάρτης παρουσιάζεται στην εικ.7 (α-δ). Οι τέσσερις επιμέρους εικόνες που τον αποτελούν αντιστοιχούν στη χαρτογράφηση της ενέργειας που περιέχεται στις τέσσερις κύριες ζώνες συχνοτήτων που κατά παράδοση χρησιμοποιούνται για την ερμηνεία του ΗΕΓ. Σε γενικές γραμμές η διαδικασία καταγραφής είτε του ΗΕΓ είτε του ΜΕΓ, εφόσον αυτά πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για την σύνταξη των χαρτών της εγκεφαλικής δραστηριότητας, ακολουθεί ορισμένα στάδια τα περισσότερα από τα οποία διαφέρουν σε κλασική διαδικασία καταγραφής υπό την έννοια ότι κατευθύνονται από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή.

Όπως θα περίμενε κανείς, το πρώτο στάδιο αφορά στη λήψη και ενίσχυση του αναλογικού σήματος. Το στάδιο αυτό είναι ουσιαστικά το ίδιο είτε πρόκειται για μία απλή λήψη του ΗΕΓ ταυτόχρονα από διάφορα σημεία της κεφαλής είτε πρόκειται για λήψη του με σκοπό τη χαρτογράφηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας. Ωστόσο πρέπει να τονιστεί ότι η ευρύτατη διαθεσιμότητα τα τελευταία χρόνια προγραμματιζόμενων ενισχυτών έχει φέρει ακόμη και αυτό το στάδιο υπό τον έλεγχο του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Έτσι ο ηλεκτρονικός υπολογιστής έχει την δυνατότητα να αυξομειώσει κατά τη διάρκεια της καταγραφής την ενίσχυση του σήματος αυξάνοντας έτσι φοβερά τη δυναμική περιοχή της καταγραφής.

Τη λήψη και ενίσχυση του σήματος ακολουθεί το στάδιο της «πρωταρχικής επεξεργασίας του σήματος» (signal conditioning). H επεξεργασία αυτή συνήθως αντιπροσωπεύει τη διέλευση του σήματος (η των σημάτων) από ένα ζωνοπερατό φίλτρο έτσι ώστε να είναι δυνατή η μετέπειτα αναλογοψηφιακή μετατροπή του (Analog to Digital conversion) από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή. Το στάδιο αυτό συνήθως κατευθύνεται από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή κυρίως γιατί το επιλεγμένο εύρος της ζώνης του φίλτρου και ιδιαίτερα το ανώτερο όριο της προσδιορίζει και την ελάχιστη ταχύτητα δειγματοληψίας που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ώστε να αποφύγουμε την παραμόρφωση του σήματος μας λόγω μη επαρκούς ρυθμού δειγματοληψίας (θεώρημα του Nyquist).

Το τρίτο στάδιο της διαδικασίας ψηφιακής καταγραφής του ΗΕΓ ή του ΜΕΓ είναι το στάδιο της αναλογοψηφιακής μετατροπής του σήματος έτσι ώστε να πάρει μια μορφή συμβατή με τις ποσότητες που χειρίζεται ο ηλεκτρονικός υπολογιστής. Στο σημείο αυτό το ηλεκτροεγκεφαλογραφικό ή το μαγνητοεγκεφαλογραφικό σήμα παύει να είναι μια φυσική οντότητα που μεταβάλλεται με το χρόνο και μετατρέπεται σε μία χρονοσειρά δηλαδή σε μία ακολουθία αριθμών. Υπό τη μορφή αυτή το σήμα (ή τα σήματα εφόσον πρόκειται για πολλαπλές ταυτόχρονες καταγραφές) συνήθως αποθηκεύεται στο σκληρό δίσκο του ηλεκτρονικού υπολογιστή ( τέταρτο στάδιο) ώστε να είναι δυνατή η παραπέρα επεξεργασία του. Στην εικ.10 παρουσιάζεται διαγραμματικά ένα πρόγραμμα καθοδήγησης της δειγματοληψίας από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Στην ειδική αυτή περίπτωση το πρόγραμμα έχει γραφτεί για τον υπολογιστή Apple lle ο οποίος είναι εφοδιασμένος με έναν αναλογοψηφιακό μετατροπέα 8 bit με ανώτατη συχνότητα δειγματοληψίας τα 10 KHz και ο οποίος έχει τη δυνατότητα (μέσω ενός πολυπλέκτη) να δειγματοληπτεί έως και 16 διαφορετικά σήματα εισόδου.

Από τη στιγμή που τα δεδομένα έχουν μεταφερθεί στο σκληρό δίσκο του υπολογιστή οι δυνατότητες για την παραπέρα επεξεργασία τους είναι κάτι είναι πράγματι απεριόριστες εφόσον υπάρχει το απαραίτητο υπολογιστικό δυναμικό (computational capability). Πράγματι:

Α) έχουμε την δυνατότητα να υπολογίσουμε χάρτες της τρέχουσας δραστηριότητας του εγκεφάλου υπό τη μορφή διαδοχικών κατανομών του ηλεκτρονικού δυναμικού. Η μέθοδος αυτή όμως σπάνια χρησιμοποιείται κυρίως γιατί απαιτεί τον υπολογισμό ενός εξαιρετικά μεγάλου αριθμού χαρτών και τη διαδοχική παρουσίαση τους υπό τη μορφή σειράς φωτογραφιών, video ή film.

Β) έχουμε τη δυνατότητα να υπολογίσουμε χάρτες οι οποίοι δείχνουν την κατανομή ισχύος της εγκεφαλικής δραστηριότητας. Μας επιτρέπουν να αποκτήσουμε μία ιδέα για το πώς υπολογίζονται και για το τι αντιπροσωπεύουν οι χάρτες της εγκεφαλικής δραστηριότητας και ως  μέτρο σύγκρισης λαμβάνεται ο ίδιος χάρτης μόνο που αυτή τη φορά περιβάλλεται από παραδείγματα των πραγματικών καταγραφών με βάση τις οποίες υπολογίστηκε. Μία απλή αναφορά μας πείθει για την πράγματι ανεκτίμητη προσφορά του ηλεκτρονικού υπολογιστή στην παρουσίαση των σκόρπιων αυτών κυματομορφών υπό τη μορφή ενός δομημένου  συνόλου.

Γ) τέλος έχουμε τη δυνατότητα να διερευνήσουμε έναν ουσιαστικά ατέλειωτο αριθμό παραμέτρων τόσο του ΗΕΓ όσο και του ΜΕΓ. Τέτοιες παράμετροι είναι η συσχέτιση που τυχόν υφίσταται ανάμεσα σε δύο περιοχές του εγκεφάλου που είναι απομακρυσμένες μεταξύ τους, η τυχόν ύπαρξη «στάσιμων κυμάτων» δραστηριότητας στον εγκεφαλικό φλοιό ή ακόμα η εξέλιξη της εγκεφαλικής δραστηριότητας ύστερα από κάποιο αισθητικό ερέθισμα υπό μορφή χαρτών ή διαγραμμάτων κατανομής της ισχύος της εγκεφαλικής λειτουργίας. Μία τέτοια  δυνατότητα, υπό μορφή προοπτικής απεικόνισης, να δούμε πως διαμορφώνεται η κατανομή της μαγνητοεγκεφαλογραφικής ισχύος στον ακουστικό φλοιό πριν και μετά από κάποιο ακουστικό ερέθισμα.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη μηχανή. Μία μηχανή «φτιαγμένη από κρέας» (ή meat machine) όπως συνήθιζε να λέει ο Minsky. Όπως κάθε ιστός έτσι και ο εγκεφαλικός ιστός αποτελείται από κύτταρα και κυρίως από νευρώνες και τα νευρογλοιακά κύτταρα. Υπεραπλουστεύοντας, μπορούμε να πούμε ότι οι νευρώνες αποτελούν τα “λογικά” στοιχεία του εγκεφαλικού hardware ενώ τα νευρογλοιακά κύτταρα έχουν αναλάβει τις υποστηρικτικές λειτουργίες όπως π.χ. το ρόλο του τροφοδοτικού ή ίσως την θέση των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων της μνήμης. Συντηρητικά υπολογίζεται ότι το Κεντρικό Σύστημα του ανθρώπου αποτελείται από 1Χ10¹⁰ έως 3Χ10¹⁰ νευρώνες οι οποίοι «συνάπτονται» μεταξύ τους, δηλαδή σχηματίζουν επαφές μονόδρομης επικοινωνίας, σε ίσως 1Χ10¹⁴ έως 1Χ10¹⁵ σημεία συνολικά. Για να αντιληφθούμε πόσο τρομακτικά μεγάλος είναι ο αριθμός αυτός αρκεί να αναλογιστούμε ότι ο γαλαξίας μας περιέχει 1.000 έως 10.000 φορές λιγότερα άστρα από τον αριθμό αυτό.

Τόσο το μέγεθος των αριθμών που αναφέρθηκαν όσο και το γεγονός ότι οι συνάψεις μεταξύ των νευρώνων είναι πολύ περισσότερες από τους νευρώνες μας πείθουν ότι ο εγκέφαλος  δεν είναι απλά ένας υπολογιστής αλλά ένα ιδιαίτερο εκτεταμένο και περίπλοκο δίκτυο υπολογιστών. Ο κάθε νευρώνας, δηλαδή δεν πρέπει να θεωρείται ως μία απλή πύλη (gate) ενός λογικού κυκλώματος αλλά ως ένας κόμβος ενός πολύπλοκου δικτύου.

Ως κόμβος δικτύου ο νευρώνας είναι προικισμένος με τις ικανότητες ενός μικροεπεξεργαστή (microprocessor) ο οποίος συνοδεύεται από ένα ενσωματωμένο (build in) εκτεταμένο ρεπερτόριο προγραμμάτων (δηλαδή έχει τη δική του ROM). Ακόμη ο νευρώνας – επεξεργαστής έχει έναν τεράστιο αριθμό θυρών επικοινωνίας (communications ports) ενώ χειρίζεται μία αξιόλογης έκτασης μνήμη (RAM). Το πώς έχει κατορθώσει η φύση να ελαχιστοποιεί τον όγκο που απαιτείται για έναν μικροϋπολογιστή τέτοιας δυναμικότητας είναι απορίας άξιο. Ιδιαίτερα όταν σκεφτούμε ότι ο συνολικός όγκος του κάθε νευρώνα είναι κατά μέσο όρο της τάξης των δέκα εκατομμυρίων του κυβικού χιλιοστού! Παρ΄ όλα αυτά υπάρχει μια τεράστια ποικιλία νευρώνων (ίσως ένα εκατομμύριο διαφορετικοί τύποι) πράγμα που εξασφαλίζει ότι το νευρωτικό υπολογιστικό δίκτυο περιέχει κάθε είδους hardware από calculators έως super computers (π.χ. κύτταρα Purkinje).

Ως προς τα γενικότερα χαρακτηριστικά του ο εγκέφαλος παρουσιάζει μία σταθερή δομή και πολικότητα. Είναι εύκολο π.χ. να διακρίνει κανείς σε μικροσκοπικές τομές τους κόμβους επεξεργασίας της πληροφορίας (νευρώνες) και τους διαύλους επικοινωνίας που τους συνδέουν μεταξύ τους (εικ.1). Μακροσκοπικά αποτελείται από δύο ημισφαίρια που το κάθε ένα τους είναι κατοπτρικό είδωλο του άλλου. Η συμμετρία αυτή δεν είναι αποκλειστικά ανατομική αλλά επεκτείνεται, στη λειτουργικότητα του συστήματος, υπό την έννοια ότι το κάθε εγκεφαλικό ημισφαίριο ασχολείται αποκλειστικά με το ετερόπλευρο ήμισυ του σώματος. Ο διαχωρισμός αυτός, ουσιαστικά πλήρης στο επίπεδο της αισθητικότητας και της κινητικότητας, παύει να είναι πλήρης μόνο στο επίπεδο των ανώτερων πνευματικών διεργασιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της λειτουργικής αυτής διχοτόμησης του εγκεφαλικού υπολογιστικού δικτύου αποτελεί προβολή των ινών του οπτικού νεύρου. Έτσι στον άνθρωπο π.χ. υπάρχει μερικώς μόνο χιασμός του οπτικού νεύρου στο επίπεδο του χιάσματος. Όλες οι νευρικές ίνες, δηλαδή οι δίαυλοι επικοινωνίας του δικτύου, οι οποίες πηγάζουν από τα γαγγλιακά κύτταρα (κόμβους του δικτύου) που βρίσκονται αμφιβληστροειδή και περιέχονται στο ρινικό του ήμισυ (δηλαδή κεντρικά από τη μέση γραμμή που τον διχοτομεί) χιάζονται και διέρχονται προς το ετερόπλευρο ημισφαίριο, αντίθετα με τις υπόλοιπες που συνεχίζουν προς το ομόπλευρο ημισφαίριο. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο η κάθε οπτική οδός περιέχει δύο παραστάσεις (μια από κάθε μάτι) του ίδιου οπτικού πεδίου. Έτσι το αριστερό οπτικό πεδίο προβάλει στο δεξιό ημισφαίριο ενώ το δεξιό οπτικό πεδίο προβάλει αντίστοιχα στο αριστερό ημισφαίριο. Αποτελεί μ΄ άλλα λόγια, η περίπτωση της προβολής του οπτικού νεύρου, χαρακτηριστικό παράδειγμα της λειτουργικής διχοτόμησης του υπολογιστικού δικτύου που λέγεται εγκέφαλος υπό την έννοια ότι φέρνει σε επαφή το κάθε ήμισυ του εγκεφάλου με το ετερόπλευρο ήμισυ της πηγής των οπτικών ερεθισμάτων.

Όπως αναφέρθηκε, ο παραπάνω διαχωρισμός παύει να ισχύει στο επίπεδο των ανώτερων πνευματικών διεργασιών, δηλαδή στο επίπεδο του φλοιού. Στο επίπεδο του φλοιού η λειτουργία του εγκεφάλου θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι δομήθηκε ακολουθώντας μια φιλοσοφία όμοια με εκείνη που πρυτανεύει κατά την κατασκευή των μεγάλων υπολογιστικών συστημάτων (main frames) δηλαδή της χρησιμοποίησης διπλών επεξεργαστών και της εις διπλούν ταυτόχρονης επεξεργασίας των δεδομένων. (Οι κατασκευαστές των μεγάλων υπολογιστικών συστημάτων καταφεύγουν στις λύσεις αυτές για να μηδενίσουν την περίπτωση λάθους και να ελαττώσουν τις συνέπειες των ατυχημάτων που ενδεχόμενα θα μπορούσαν να προκληθούν).

Τομές στο οβελιαίο επίπεδο του εγκεφάλου μας πείθουν ότι το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου εγκεφάλου καταλαμβάνεται από το φλοιό. Αντίθετα το φυλογενετικά παλαιότερο τμήμα του εγκεφάλου, δηλαδή το εγκεφαλικό στέλεχος είναι μάλλον μικρό σε σύγκριση. Περιλαμβάνει το σύνολο των οδών που συνδέουν το φλοιό με την παρεγκεφαλίδα και το νωτιαίο μυελό, τους πυρήνες (υπολογιστικά κέντρα) που ελέγχουν τις ζωτικές λειτουργίες του οργανισμού μας καθώς και ένα μικρό αριθμό πυρήνων του αισθητικού συστήματος. Πιο κοντά προς το φλοιό, ο θάλαμος περιέχει τους πιο ανεπτυγμένους αισθητικούς πυρήνες μαζί με μια ολόκληρη σειρά άλλων πυρήνων που οι λειτουργίες δεν μας είναι απόλυτα γνωστές. Ο φλοιός μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας λεπτός και εξαιρετικά εκτεταμένος ανατομικός σχηματισμός. Στον άνθρωπο π.χ. το πάχος κυμαίνεται μεταξύ 2,5 και 4cm². Λειτουργικά θεωρείται ότι είναι η κορωνίδα της δημιουργίας. Είναι η έδρα όλων των ανωτέρων ψυχικών και λογικών λειτουργιών του ανθρώπου, η πηγή της νοημοσύνης και του hardware απ΄ όπου πηγάζει το ΕΓΩ. Η λειτουργία του γεννά τόσο το ΗΕΓ όσο και το ΜΕΓ τα οποία με τη σειρά μας τα χρησιμοποιούμε ως ενδείξεις πως το νευρωτικό δίκτυο που περιγράψαμε παραπάνω λειτουργεί.

Όμως τι ακριβώς είναι το ΗΕΓ ή το ΜΕΓ; Και πως ακριβώς μπορούν να μας κατατοπίσουν για τη λειτουργικότητα του εγκεφάλου; Οι θεωρίες για τη γένεση του ΗΕΓ πέρασαν από πολλά στάδια ανάπτυξης τα τελευταία 60 χρόνια. Βασικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι σχεδόν όλες θεωρούν την ηλεκτρική δραστηριότητα που καταγράφεται από ένα οποιοδήποτε σημείο της κεφαλής ως αποτέλεσμα της άθροισης της επιμέρους ηλεκτρικής δραστηριότητας των εγκεφαλικών νευρώνων που βρίσκονται κοντά στο σημείο της καταγραφής. Το τι σημαίνει η θεώρηση αυτή μπορεί κανείς να το αντιληφθεί κάνοντας ένα μικρό πείραμα (προσομοίωση). Έτσι αν χρησιμοποιήσουμε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή στη θέση του εγκεφάλου και ένα φορητό ραδιοφωνάκι (τρανζίστορ) στη θέση του ηλεκτροεγκεφαλογράφου θα δούμε (εφόσον ο υπολογιστής έχει πλαστικό κάλυμμα) πως όταν τοποθετήσουμε το ραδιοφωνάκι επάνω στο κάλυμμα του υπολογιστή και προσεκτικά επιλέξουμε την κατάλληλη συχνότητα είναι δυνατό να «ακούσουμε» τον υπολογιστή μας να δουλεύει. Είναι δυνατό δηλαδή, χρησιμοποιώντας το ραδιοφωνάκι ως ανιχνευτή, να μετατρέψουμε το άθροισμα των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που παράγονται κατά τη λειτουργία του υπολογιστή σε ηχητικό σήμα και έτσι να το ανιχνεύσουμε.

Ανάλογα, μέσω του ηλεκτροεγκεφαλογράφου είναι δυνατό να μετατρέψουμε τις μεταβολές του ηλεκτρομαγνητικού πεδίου του εγκεφάλου σε οπτικό σήμα και να το μελετήσουμε. Φυσικά στην περίπτωση του ΗΕΓ ο ανιχνευτής μας, (σε αντίθεση με το ραδιοφωνάκι του παραδείγματος μας) βρίσκεται σε επαφή (μέσω ηλεκτροδίων) με την επιφάνεια από την οποία καταγράφουμε το ΗΕΓ.Στην περίπτωση όμως του ΜΕΓ η αναλογία του παραδείγματός μας προς την πραγματικότητα γίνεται πληρέστερη αφού το μαγνητικό πεδίο του εγκεφάλου επίσης μετριέται σε κάποια απόσταση (συνήθως 3mm) από την κεφαλή (για την αποφυγή παρασίτων λόγω κραδασμών) και ανιχνεύεται με τη βοήθεια ειδικής κεραίας.

Το 1848 έχει μείνει στην ιστορία των βιολογικών επιστημών ως η χρονιά κατά την οποία τέσσερις μετέπειτα διάσημοι βιολόγοι, ο Helmoltz, o Du Bois Reymond, o von Brucke, διατύπωσαν το περίφημο μανιφέστο για την «ερμηνευτική ιεράρχηση των επιστημών» (explanatory hierarchy of sciences). Στόχος τους ήταν να απαλλάξουν τη βιολογία από τον εναγκαλισμό του βιταλισμού (vitalism), δηλαδή της ιδέας ότι τα φαινόμενα της ζώσας ύλης οφείλονται σε κάποια ανεξιχνίαστη «ζωική δύναμη» η οποία δεν υπόκειται στις αναλυτικές μεθόδους. Κάθε πρόοδος στις βιολογικές επιστήμες στα εκατόν σαράντα χρόνια που πέρασαν από τότε, οφείλεται κατ΄ αρχήν στην εγκατάλειψη του βιταλισμού. Στην περίπτωση της μελέτης του εγκεφάλου όμως οι συνέπειες από το τολμηρό αυτό διανοητικό ξέσπασμα ήταν καταλυτικές. Πράγματι, αποδεικνύεται εύκολα ότι η εξέλιξη των ιδεών μας για το πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι συνυφασμένη από τότε, με την παράλληλη πρόοδο στον τομέα της τεχνολογίας. Ο ισχυρισμός αυτός δεν αφορά μόνο στην εισαγωγή νέων τεχνολογιών(η οποία επέτρεψε τη λεπτομερέστερη μελέτη του εγκεφάλου) αλλά κυρίως, στον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται η ίδια η γνώση μας και η επιστημονική μας σκέψη. Αξίζει να θυμηθούμε π.χ. ότι η έννοια πως ο εγκέφαλος αποτελείται από εξειδικευμένα κέντρα αποφάσεων τα οποία βρίσκονται σε διαρκή επικοινωνία μεταξύ τους γεννήθηκε μετά την ανακάλυψη του τηλέγραφου. Πιο πρόσφατα, στη δεκαετία του 1960, η ολογραφία, (δηλαδή η χρησιμοποίηση ακτινών laser για την «τρισδιάστατη» απεικόνιση αντικειμένων), έγινε η αφορμή για τη διατύπωση μιας ολόκληρης σειράς υποθέσεων που πρότειναν ότι η εξωτερική πραγματικότητα κωδικοποιείται στη μνήμη μας ως «κροσσοί συμβολής» της «συγχρονισμένης νευρωνικής δραστηριότητας» του εγκεφάλου. Σήμερα η πληροφορική, η κατ΄ εξοχήν δηλαδή τεχνολογία της γνώσης, που αναπτύσσεται μέσα από διεργασίες που συμβαίνουν στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ταυτόχρονα, όμως μας προσφέρει άφθονα παραδείγματα που μας βοηθούν να τα κατανοήσουμε πως καταφέρνει ο εγκέφαλος μας να σκέφτεται.

Όταν ένας εγκέφαλος συνδιαλέγεται με έναν άλλο, η επικοινωνία μεταξύ τους γίνεται μέσω ενός ιδιαίτερα πολύπλοκου αλλά  ταυτόχρονα πλούσιου και ευέλικτου πρωτόκολλου επικοινωνίας. Ο συνδυασμός «αισθητήρια όργανα – μυϊκό σύστημα» προσφέρει τους απαραίτητους διαύλους επικοινωνίας μεταξύ των δύο εγκεφάλων, ενώ οι πληροφορίες που ανταλλάσσονται είναι κωδικοποιημένες σε ιδιαίτερα «πολύπλοκους» κώδικες όπως π.χ. στην φυσική μας γλώσσα ή τις άλλες μορφές ανθρώπινης έκφρασης δηλαδή τη μουσική, το χορό κ.λπ. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιούμε αυτό το πρωτόκολλο επικοινωνίας εδώ και εκατομμύρια χρόνια, οι γνώσεις μας σχετικά με την δομή του ή τη λειτουργία του δεν ξεπερνούν τα επίπεδο του στοιχειώδους. Για παράδειγμα, είμαστε – συνήθως – σε θέση να ερμηνεύσουμε ένα «κλείσιμο του ματιού» που απευθύνεται σε μας.

Όμως μας είναι σχεδόν αδύνατο να συντάξουμε μία «γραμματική» για το πώς και το πότε χρησιμοποιούμε αυτή τη μέθοδο επικοινωνίας. Έτσι, όταν ένας εγκέφαλος ερευνά έναν άλλο, όπως π.χ. συμβαίνει όταν καταφεύγουμε στο νευρολόγο για κάποιο ιστορικό μας πρόβλημα ή όταν ένας νευροφυσιολόγος πειραματίζεται πάνω στον εγκέφαλο ενός αρουραίου, ο εγκέφαλος – εξεταστής προσφεύγει συνήθως, σε παραμέτρους της λειτουργίας του εξεταζομένου εγκεφάλου οι οποίες παρά το γεγονός ότι παρέχουν σχετικά λίγες πληροφορίες στον εξεταστή, είναι ωστόσο ευκολότερο να αναλυθούν με τις αναλυτικές μεθόδους που έχουμε στη διάθεση μας.

Τέτοιες παράμετροι είναι η ηλεκτρική και η μαγνητική δραστηριότητα του εγκεφάλου, οι οποίες καταγράφονται ως το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ) και το μαγνητοεγκεφαλογράφημα (ΜΕΓ) αντίστοιχα. Και στις δύο περιπτώσεις οι παράμετροι αυτές δεν αποτελούν παρά την διακύμανση μιας φυσικής ποσότητας. Αυτή είναι είτε η διαφορά του ηλεκτρικού δυναμικού ενός σημείου της κεφαλής από ένα σημείο του σώματος στην πρώτη περίπτωση είτε η ένταση του μαγνητικού πεδίου που εκπέμπεται από κάποιο σημείο του εγκεφάλου στη δεύτερη περίπτωση. Οπωσδήποτε και οι δύο αυτές φυσικές ποσότητες παρέχουν στον εξεταστή πολύ λιγότερες πληροφορίες ανά μονάδα χρόνου απ ότι ο προφορικός π.χ. λόγος. Όμως τόσο το ΗΕΓ όσο και το ΜΕΓ μπορούν να αναλυθούν αντικειμενικά σε αντίθεση με τον προφορικό λόγο του οποίου η ερμηνεία είναι υποκειμενική υπό την έννοια ότι εν μέρει εξαρτάται από τον ακροατή. Ακόμα η ερμηνεία τόσο του ΗΕΓ όσο και του ΜΕΓ μπορεί να γίνει με βάση πολύ λιγότερα κριτήρια από αυτά που απαιτούνται για την ερμηνεία του προφορικού λόγου ενώ τα αποτελέσματα της ανάλυσης τους αναφέρονται σε κάποια φυσιολογική διεργασία, έχουν δηλαδή ένα αποκλειστικά φυσικό υπόστρωμα.

ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Από την άνοδο της Ιαπωνίας ως ηγέτιδα βιομηχανικής δύναμης και μετά τόσο οι θεωρητικοί της οργάνωσης και των οργανώσεων και οι manager αποκτούν επίγνωση στη σχέση ανάμεσα στην κουλτούρα και το management. Στη δεκαετία του 1960, η αυτοπεποίθηση και η επιρροή του Αμερικανικού management φαινόταν ανυπέρβλητη. Στη δεκαετία του 1970, οι επιδόσεις της Ιαπωνικής αυτοκινητοβιομηχανίας, της βιομηχανίας ηλεκτρονικών και άλλων κλάδων της μεταποίησης άρχιζαν να αλλάζουν την κατάσταση. Η Ιαπωνία άρχισε να αποκτά τον έλεγχο των διεθνών αγορών να εδραιώνει μια στέρεη φήμη που αφορούσε την ποιότητα την αξιοπιστία, την τιμή και το σέρβις. Η Ιαπωνία με μηδενικούς φυσικούς πόρους, μηδενική ενέργεια και με πάνω από 110 εκ. ανθρώπους, στοιβαγμένους πάνω σε τέσσερα μικρά ορεινά νησιά, κατάφερε να έχει τον υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης, το χαμηλότερο επίπεδο ανεργίας και μεγάλο αριθμό επιτυχημένων εταιρειών παγκόσμιας εμβέλειας και από τον περισσότερο καλοπληρωμένο πληθυσμό. Μέσα από τις στάχτες του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, η Ιαπωνία κατάφερε όχι μόνο να σταθεί στα πόδια της αλλά να δημιουργήσει μια βιομηχανική αυτοκρατορία που δεν υπάρχει όμοια της στον κόσμο. Οι παράγοντες της επιτυχίας της ήταν:

• Η κουλτούρα τους
• Ο τρόπος ζωής τους

Τί είναι αυτό που ονομάζουμε κουλτούρα; H λέξη culture έχει προκύψει μεταφορικά από την ιδέα της καλλιέργειας (cultivation) – διαδικασία του οργώματος και της αξιοποίησης της γης. Όταν μιλάμε για κουλτούρα, αναφερόμαστε συνήθως σε ένα μοτίβο στο οποίο αντανακλάται το σύστημα γνώσης, το σύστημα τεχνογνωσίας, η ιδεολογία, οι αξίες, οι νόμοι και τα ήθη και έθιμα μιας κοινωνίας.  Επίσης, η λέξη κουλτούρα αναφέρεται συχνά για να αποδώσει το βαθμό εκλέπτυνσης των πεποιθήσεων και των πρακτικών μιας κοινωνίας, μιας ομάδας, ενός ανθρώπου.

Π.χ. καλλιεργημένος άνθρωπος που προσδιορίζει το διαφορετικό επίπεδο κοινωνικής ανάπτυξης σε σχέση με το παρελθόν.

Η κουλτούρα έχει μεγάλη σημασία για την οργάνωση, το μοντέλο διοίκησης και τις ιδέες της οργάνωσης. Οι πολιτικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι σε όποια χώρα στον κόσμο και εάν ζούμε, ζούμε σε μια οργανωσιακή κοινωνία. Αυτή η εκτίμηση επηρεάζει το χρόνο μας καθοριστικά με τρόπο ώστε να συγκρατείται η ζωή μας πάνω σε διακριτές έννοιες της εργασίας, του ελεύθερου χρόνου, ακολουθώντας αυστηρώς ρουτίνα για πέντε ημέρες την εβδομάδα, ζουν σε άλλη πόλη και εργάζονται σε άλλο χώρο και φοράνε συγκεκριμένη στολή εργασίας κτλ. Η καθημερινή ζωή σε μια οργανωσιακή κοινωνία, είναι γεμάτη από περίεργες πεποιθήσεις, ρουτίνας, τελετουργίες οι οποίες προσδιορίζουν ως μια πολιτισμική ζωή σε αντίθεση με τις παραδοσιακές κοινωνίες. ΄Έχει αποδειχθεί ότι η ανάπτυξη των οργανωσιακών κοινωνιών συνδέεται από μια αποδιάρθρωση των παραδοσιακών μορφών κοινωνικής τάξης καθώς οι κοινώς αποδεκτές ιδέες, πεποιθήσεις και αξίες υποχωρούν προς χάριν άλλων οι οποίες είναι περισσότερο αποσπασματικές και βασίζονται στη δομή των επαγγελμάτων της νέας κοινωνίας. Στις βιομηχανικές κοινωνίες, υπάρχει ένα πρόβλημα διαχείρισης της κουλτούρας και είναι επιτακτική ανάγκη να βρεθούν νέοι τρόποι συνεννόησης της κοινωνίας. Παρόλο που οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά σε όλες τις πόλεις του κόσμου, θα ήταν μεγάλο λάθος να αγνοήσουμε τις πολιτισμικές διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στις χώρες με το σκεπτικό ότι δεν είναι σημαντικές. Στο διάβα της ιστορίας έχουν διαμορφωθεί πολλές ποικιλίες εθνικών κοινωνικών χαρακτηριστικών και απόψεων σχετικά με τη ζωή, το θάνατο, το νόημα της ζωής, καθώς και των φιλοσοφιών που αφορούν την οργάνωση και τη διοίκηση. Π.χ.

Εάν εξετάσουμε την Ιαπωνική έννοια της εργασίας και τις σχέσεις ανάμεσα στους εργαζόμενους και στις επιχειρήσεις, θα δούμε ότι διαφέρουν κατά πολύ από εκείνες που κυριαρχούν στη Δύση. Στην Ιαπωνία η επιχείρηση θεωρείται ως μια συλλογικότητα στην οποία ανήκουν οι εργαζόμενοι και όχι απλώς ένας εργασιακός χώρος που αποτελείται από ξεχωριστά άτομα. Η εταιρική εργασία συνήθως διαπνέεται από το πνεύμα της συνεργασίας που συναντά κανείς στα χωριά ή τα κοινόβια, ενώ δίνεται σημαντική έμφαση στην αλληλεξάρτηση, τις κοινές έγνοιες και την αλληλοβοήθεια. Οι εργαζόμενοι συχνά δεσμεύονται για όλη τη ζωή απέναντι στην επιχείρηση στην οποία ανήκουν και στην οποία θεωρούν προέκταση της οικογένειας του. Το βασικό σύστημα οργάνωσης τους έχει μάλλον φεουδαρχικά χαρακτηριστικά παρά σύγχρονα και για κάποιον που δεν συμμετέχει στην κουλτούρα αυτή μοιάζει ολοφάνερα καταπιεστικό.

Το παράδειγμα μου εστιάστηκε στην Ιαπωνία για να δώσω  ένα παράδειγμα χειροπιαστό για τον τρόπο που λειτουργεί η κουλτούρα .Η κουλτούρα είτε είναι Ιαπωνική, Αγγλική, Αραβική, Κινεζική, Καναδική, Αμερικάνικη κ.τ.λ διαπλάθει τον χαρακτήρα οργανώσεων. Στη Μεγάλη Βρετανία, γενιές ολόκληρες κοινωνικών αλλαγών και ταξικής διαπάλης διαιωνίζουν τους ανταγωνιστικούς διαχωρισμούς στον εργασιακό χώρο γεγονός που δεν μπορεί να ανατραπεί με καμία τεχνική συμβιβασμού και του management. Οι Βρετανοί βιομηχανικοί εργάτες ορίζουν παραδοσιακά τους εαυτούς του μέσω της αντίθεσης τους προς το σύστημα, ένα σύστημα που έχει περάσει στην αντίληψη τους ότι εκμεταλλεύεται τους πρόγονους του, όπως τώρα εκμεταλλεύεται και τους ιδίους. Οι διευθυντικές ελίτ οικειοποιούνται το κυρίαρχο δικαίωμα να διοικούν τους εργάτες οι οποίοι έχουν καθήκον να υπακούσουν.  Ο ανταγωνισμός και οι προστριβές είναι στην ημερήσια διάταξη και όχι η Βιομηχανική αλληλεγγύη. Εάν κοιτάξουμε στις ΗΠΑ το πρώτο που θα παρατηρήσουμε είναι ο ανταγωνιστικός ατομικισμός.  Πολλοί υπάλληλοι των Αμερικανικών εταιρειών έχουν έντονη επιθυμία να είναι νικητές και την ανάγκη να ανταμείβουν και να τιμωρούν την καλή και την κακή συμπεριφορά. Εάν κοιτάξουμε τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στο φρόνιμα και τον Εθνικό χαρακτήρα θα παρατηρήσουμε αυτές τις διαφορές στις σχέσεις γονέων – παιδιών στην Βόρεια Αμερική και Αγγλία. Στην Αμερική τα παιδιά παροτρύνονται για επιδειξιμανία και καυχησιολογία, ενώ στην Αγγλία τα παιδιά ενθαρρύνονται να είναι υπάκουοι και παρατηρητές στη συντροφιά των ενήλικων και επιβραβεύονται για αυτό. Αυτές οι διαφορές στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών θα έχει επιπτώσεις στην κατοπινή τους ζωή το οποίο μεταφράζεται για την Αμερική αυτοεκτίμηση, αυτοεπιβράβευση, οι οποίες αποτελούν τη βάση για ανεξαρτησία και σταθερότητα, που τροφοδοτεί το σύνδρομο «είμαστε οι πρώτοι». Στις οργανώσεις, αυτό το στοιχείο δημιουργεί τις προϋποθέσεις για πρωτοφανή επιτεύγματα από την πλευρά των υφιστάμενων τα οποία συνοδεύονται από υπερβολικά συγχαρητήρια των προϊσταμένων του.

Χαρακτηριστικά Παραδείγματα:

• Στην ΙΒΜ στην Αμερική ο Thomas Watson, είχε την συνήθεια να εκδίδει επιταγές αμέσως μόλις διαπίστωνε κάποιο επίτευγμα καθώς κυκλοφορούσε μέσα στα Γραφεία της εταιρείας.
• Στην εταιρεία Tupperware, η διαδικασία επιβράβευσης είχε καταστεί τελετουργία στην οποία κάθε Δευτέρα απόγευμα όλες οι πωλήτριες έπαιρναν μέρος σε συγκέντρωση που αφορά όλες όσες εργάζονταν στα δίκτυα διανομής. Κατά τη διάρκεια της τελετουργίας ανέβαιναν μια μια στο βάθρο με σειρά που την ονομάζανε αντίστροφη μέτρηση ενώ από κάτω το πλήθος (οι συνάδελφοι) ζητωκραύγαζαν. Όλες όσες πέτυχαν κάτι ανεξάρτητα το μέγεθος παίρνανε ένα σήμα ή έμβλημα.  Το πλήθος των σημάτων ή των εμβλημάτων καθόριζε την ιεραρχία και την αντιμετώπιση τους στην εταιρεία.

Τα πιο πάνω παραδείγματα προβάλλουν ότι η κουλτούρα των ΗΠΑ αναδημιουργεί μοτίβα που συζητιούνται στις σχέσεις γονέων – παιδιών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα που περιγράφουν οι ειδικοί της διοίκησης στην Αμερική είναι τα πιο κάτω:

H εταιρεία Foxboro έχει απελπιστική ανάγκη από τεχνικές καινοτομίας. Ένα απόγευμα, στα γραφεία της Εταιρείας, ένας επιστήμονας μπήκε στο γραφείο του Προέδρου με ένα σκαρίφημα.  Ο Πρόεδρος έμεινε άφωνος από την κομψότητα της προτεινόμενης λύσης και μη ξέροντας πώς να το ανταμείψει εκείνη τη στιγμή άρχισε να ψάχνει στα συρτάρια του γραφείου του. Όταν βρήκε κάτι, έσκυψε προς το μέρος του επιστήμονα και του είπε «ορίστε αυτό μπορώ να σου δώσω». Στο χέρι του κρατούσε μια μπανάνα. Από την ημέρα εκείνη η εταιρεία βράβευε τους εργαζόμενους της με μια χρυσή καρφίτσα που είχε σχήμα μπανάνας. Η επιβράβευση (θετική ενίσχυση) είναι παλαιά τακτική σε πολλές εταιρείες στον κόσμο που δεν ανήκουν σε αμερικάνικα συμφέροντα, αλλά στις ΗΠΑ αυτό είναι το κυρίαρχο δηλώνοντας την επιθυμία για νίκη και άμεση ανταμοιβή στην αμερικανική κουλτούρα. Η κατανόηση της διαφορετικότητας στις κουλτούρες άλλων χωρών θα μας δώσει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε και ξένες πρακτικές και ταυτόχρονα να κατανοήσουμε τις δικές μας πρακτικές και να τις αξιολογήσουμε. Οι οργανώσεις, είναι μικρές κοινωνίες οι οποίες έχουν τα δικά τους διακριτικά μοτίβα κουλτούρας και υποκουλτούρας.  Μια οργάνωση μπορεί να θεωρεί τον εαυτό της ως σφικτοπλεγμένη ομάδα ή οικογένεια που πιστεύει στην αξία της ομαδικής δουλειάς. Μια άλλη, πιστεύει ότι είμαστε οι πρώτοι στον κλάδο μας και μια άλλη να είναι κατακερματισμένη όπου η κάθε ομάδα πιστεύει κάτι διαφορετικό. Για να εκτιμήσει κανείς την εταιρική κουλτούρα η υποχρέωση μιας οργάνωσης είναι να παρατηρήσει την καθημερινή λειτουργία της ομάδας υιοθετώντας όμως την οπτική γωνία του εξωτερικού παρατηρητή. Θα παρατηρήσετε τα μοτίβα της κουλτούρας που αλληλεπιδρούν, τη σχέση γονιών – παιδιών, το αξιακό τους μοντέλο, την άποψη τους για τον κόσμο και τη ζωή τους, αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση τους, τα οποία έχουν τη ρίζα τους στην κοινωνία, την ομάδα, την οικογένεια που ζουν και δραστηριοποιούνται. Από πολιτισμική σκοπιά οι οργανώσεις που διαπλάθονται σύμφωνα με τις γυναικείες αξίες έχουν πιο πολλές πιθανότητες να εξισορροπήσουν και να συνδυάσουν τον ορθολογικό – αναλυτικό τρόπο λειτουργίας με αξίες που δίνουν έμφαση σε πιο κατανοητικές, διαισθητικές, οργανικές μορφές συμπεριφοράς.

Μια γυναίκα Manager στην Αμερική δηλώνει:

«Διοικώ την εταιρεία μου, σύμφωνα με γυναικείες αρχές, νοιάζομαι, παίρνω αποφάσεις διαισθητικές, αποφεύγω να προσκολλούμαι στη ιεραρχία ή σε όλες αυτές τις ανιαρές θεωρίες περί management. Η άποψη μου για τη δουλειά είναι ότι αποτελεί μέρος της ζωής μου και όχι ότι είναι αποσυνδεδεμένο από αυτήν.  Κάνω πολύ κόπο για πράγματα που αγαπώ, αισθάνομαι υπεύθυνη απέναντι στον κόσμο αναγνωρίζω ότι τα κέρδη μετράνε αλλά δεν είναι το παν».

Οι άνθρωποι, έχουν μια μοναδική ικανότητα να παγιδεύονται σε ιστούς τους οποίους δημιουργούν οι ίδιοι μέσα από εικόνες, ιδέες, σκέψης και από ενέργειες. Η μεταφορική έκφραση «Η σπηλιά του Πλάτωνα» ,αφορά τις οργανώσεις  και εξερευνήθηκε  για πρώτη φορά στην Πολιτεία του Πλάτωνα, κατά την οποία ο Σωκράτης επεξηγεί τις σχέσεις ανάμεσα στα φαινόμενα, την πραγματικότητα, και την γνώση. Η αλληγορία παρουσιάζει μια υπόγεια σπηλιά από το άνοιγμα της οποίας μπαίνει φως από μια δυνατή και εκτυφλωτική φωτιά. Μέσα στη σπηλιά, οι άνθρωποι είναι δεμένοι με πλάτη στο φως και βλέπουν τα τοιχώματα της σπηλιάς, στα οποία τοιχώματα πέφτουν οι σκιές ανθρώπων και αντικειμένων.Οι άνθρωποι της σπηλιάς, εκλαμβάνουν τις σκιές ως πραγματικότητα και της δίνουν ονόματα, μιλούν για αυτές και τις συνδέουν με ήχους που έρχονται από  το  εξωτερικό της σπηλιάς.    Η αλήθεια και η πραγματικότητα για τους φυλακισμένους  της σπηλιάς αποτελεί γεγονός διότι αυτοί μόνο γνωρίζουν.

Ο Σωκράτης , μας αναφέρει στην συνέχεια  ότι εάν μπορούσε κάποιος από τους ανθρώπους της σπηλιάς να εγκαταλείψει την σπηλιά και έβγαινε έξω θα συνειδητοποιούσε ότι οι σκιές είναι  απλώς οι αντανακλάσεις μιας περισσότερο πολύπλοκης  πραγματικότητας και ότι οι αντιλήψεις, η  γνώση και οι εικόνες των συνανθρώπων τους στην σπηλιά είναι λάθος και παραμορφωμένες. Εάν επέστρεφε  συνεχίζει ο Σωκράτης στην σπηλιά, δεν θα μπορούσε να ζήσει με τον Πάγιο Τρόπο. Εάν προσπαθούσε να μοιραστεί τις καινούργιες ιδέες και γνώσης, με τους συνανθρώπους τους στην σπηλιά , θα τον χλεύαζαν για τις απόψεις του.  Για τους ανθρώπους της σπηλιά οι σκιές, οι εικόνες, οι ψίθυροι , οι ήχοι είχαν περισσότερο νόημα από ένα κόσμο που δεν  είχαν δει ποτέ και θα θεωρούσαν τον έξω κόσμο επικίνδυνο και μέρη που πρέπει να αποφεύγεται και θα είχε σαν αποτέλεσμα να εξαρτηθούν περισσότερο από τον οικείο τρόπο αντίληψης των πραγμάτων. Οι οργανώσεις/ εταιρίες αποτελούν  ή μετατρέπονται σε Σπηλιά του Πλάτωνα με αποτέλεσμα να θεωρούν αδύνατο να αλλάζουν.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα οργανώσεων οι οποίες εγκλωβίστηκαν στον τρόπο σκέψης τους:

1. Μετά την κρίση του πετρελαίου ,  το 1973 η Ιαπωνική αυτοκινητοβιομηχανία άρχισε να εισβάλει μαζικά στην αγορά της Β. Αμερικής. Οι αντίστοιχοι Αμερικανοί παγιδευμένοι στον τρόπο σκέψης του αμερικάνικου τρόπου κατασκευής αυτοκινήτων ήταν εντελώς ανέντιμοι  να αντιμετωπίσουν την Ιαπωνική προήγηση. Για χρόνια θεωρούσαν δεδομένη την ανωτερότητα τους, των τεχνικών δυνατοτήτων και των δεξιοτήτων τους, στο σχεδιασμό και το marketing, αγνόησαν την δυναμική της εποχής  για εξοικονόμηση καυσίμων. Αυτή η  μυωπία, επέτρεψε στην  Ιαπωνία να καταλάβουν ένα οχυρό μέσα στην καρδιά της παραδοσιακής  αγοράς.
2. Η IBM, εδραίωσε την κυριαρχία της στον κλάδο των υπολογιστικών συστημάτων στις δεκαετίες του 1970 και 1980. Η άποψη της IBM, είχε κυρίαρχο  το Hardware και την ανάπτυξη μεγάλων και ισχυρών υπολογιστών. Η άποψη  ότι οι υπολογιστές (Hardware) θα καθοδηγούνταν από το λογισμικό και τα δίκτυα των ηλεκτρονικών υπολογιστών δεν την υιοθετούσε. Η μυωπία αυτή της  IBM, έδωσε την δυνατότητα στον Bill Gates  και στην Microsoft αλλά και σε άλλες επιχειρήσεις να δημιουργήσουν ένα κόσμο ο οποίος ήταν  σε αναντιστοιχία με αυτή που σκεφτόταν η IBM.

Στην ιστορία των οργανώσεων, θα βρούμε  πολλά παραδείγματα όπου μεγάλες και δυνατές εταιρείες  μετά από χρόνια παλεύουν για να μην χαθούν ή χάθηκαν  και παραμένει στην ιστορία των οργανώσεων.

Όταν οι άνθρωποι δεν είναι σε απομόνωση ο ένας από τον άλλο υποχρεούται να αναγνωρίσει την φύση της αλληλεξάρτηση της. Ενθαρρύνεται η συνεργασία και η από κοινή επίγνωση των προβλημάτων. Οι δραστηριότητες πρέπει να συντονίζονται, και τα προβλήματα πρέπει να λύνονται.

Οι προτεινόμενοι τρόποι σκέψης και δράσης γίνονται παγίδες οι οποίες εγκλωβίζουν τα άτομα μέσα και εμποδίζουν την ανάδυση άλλων κόσμων. Αυτή είναι η σημασία της σπηλιάς του Πλάτωνα που ο αντιπερισπασμός έρχεται απ’ έξω, όμως η ισχύς των προτιμώμενων τρόπων σκέψης μπορεί να είναι καθοριστική που και ο ίδιος ο αντιπερισπασμός μετασχηματίζεται συνήθως και γίνεται μια άποψη συμβατή με την πραγματικότητα της σπηλιάς.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτή της διαδικασίας είναι η αποτυχημένη εισβολή 1200 εξοργισμένων  Κουβανών αντιπάλων του Κάστρο, στο Κόλπο των χοίρων. Ο Πρόεδρος Κένεντι παρατήρησε αργότερα « Πώς είναι δυνατών να είμαστε τόσο ηλίθιοι» και αυτό γιατί φαινόταν τόσο τέλειο που δεν  αμφισβητήθηκε ποτέ πριν την εκτίμηση της στις 17/4/1961 και όλοι η ηγετική ομάδα μαζί με τον Πρόεδρο Κένεντι μοιράζονταν τις ίδιες ψευδαισθήσεις οι οποίες τους  εμπόδιζαν να σκεφτούν κριτικά σε σχέση με την πραγματικότητα.

Η χαρισματική προσωπικότητα του Προέδρου Κένεντι και η αίσθηση των άτρωτων των οδήγησαν στην απόρριψη κάθε κριτικής σκέψης και αμφισβήτησης.

Αν οι ψυχαναλυτές έχουν δίκαιο, τότε μέσα στις οργανώσεις/ εταιρίες ότι συντελείται στο προσκήνιο πρέπει να δούμε τη λαμβάνει χώρα στις κρυμμένες δομές και στην δυναμική της ανθρώπινης ψυχής.

Ο Φρόυντ έθεσε τις βάσεις αυτές των τρόπων σκέψης,. Πίστευε ότι, προκειμένου να ζήσουν αρμονικά μεταξύ τους οι άνθρωποι πρέπει  να μετριάζουν και να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους και στην ουσία της κοινωνίας είναι η καταπίεση των ατόμων και η ουσία των ατόμων είναι η καταπίεση του εαυτού τους.

Στον 21ο αιώνα, η Κοινωνία της Πληροφορίας δημιουργεί νέα δεδομένα και νέες ευκαιρίες για ανάπτυξη, ευημερία και ποιότητα ζωής.  Η ανάπτυξή της βασίζεται στη ραγδαία εξέλιξη των Τεχνολογιών Πληροφορική; και Επικοινωνιών . Οι τεχνολογίες αυτές αποτελούν ουσιαστικό εργαλείο για ανοιχτή και αποτελεσματική διακυβέρνηση και για την παροχή βελτιωμένων υπηρεσιών στον πολίτη. Παράλληλα δημιουργούν μία νέα οικονομία βασισμένη στη γνώση, και αναβαθμίζουν το ρόλο του ανθρώπινου δυναμικού.  Στην ανάπτυξη της Κοινωνία της Πληροφορίας κύριο ρόλο θα διαδραματίσει ο ιδιωτικός τομέας και οι μηχανισμοί της αγοράς. O ρόλος του κράτους παραμένει σημαντικός αλλά επικεντρώνεται στην προώθηση προσαρμογών στην οικονομία και την κοινωνία, στην παροχή υπηρεσιών στους πολίτες , στην επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό, καθώς και στη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των πολιτών στην ψηφιακή εποχή.  Καθοριστικό ρόλο στην επιτυχημένη εφαρμογή της Κοινωνίαq της Πληροφορίας θα διαδραματίσουν, επίσης, νέοι τρόποι συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς και η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη διαμόρφωση της .Η Κοινωνία της Πληροφορίας είναι πρωταρχικά κοινωνία της γνώσης και της ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου και αποτελεί κεντρικό άξονα μιας στρατηγικής παρεμβάσεων. Η ίδια η φύση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών, με τις δυνατότητες ανάπτυξης σε μικρή κλίμακα, και την έμφαση στην γνώση, την ευρηματικότητα και την προσαρμοστικότητα, προσφέρει την ευκαιρία για ξεπέρασμα των σημερινών αδυναμιών. Χρειάζεται, όμως, ένα συγκροτημένο και ευέλικτο πλέγμα πρωτοβουλιών, το οποίο να προσφέρει κίνητρα και να δημιουργεί το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο. Με δεδομένη τη γενικότερη αυτή σημασία που αποκτά στις παρούσες συνθήκες η εισαγωγή των τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών στον τομέα της Υγείας, είναι ιδιαίτερα σημαντικό διότι όλο και περισσότερο θα ενσωματώνει τεχνολογίες της πληροφορικής ,των τηλεπικοινωνιών , και της Ιατρικής τεχνολογίας με στόχο την αποτελεσματικότερη παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών υγείας σε κάθε πολίτη, οποτεδήποτε και οπουδήποτε.

Οι πιο σημαντικές τάσεις στο χώρο της υγείας που επηρεάζουν την αυξανόμενη ζήτηση υπηρεσιών υγείας είναι:

• Περισσότερες χρόνιες (π.χ. κάρδιο-αγγειακές παθήσεις) και degenerative παθήσεις (π.χ. καρκίνος) σαν αποτέλεσμα των σύγχρονων συνηθειών διαβίωσης και διατροφής.
• Η συνεχής εμφάνιση ‘νέων’ παθήσεων.
• Η συνεχώς αυξανόμενη προσδοκία του πολίτη για καλύτερης ποιότητας και άμεσα προσβάσιμες υπηρεσίες υγείας.
• Η ύπαρξη νέας, ακριβής ιατρικής τεχνολογίας, που παράλληλα δημιουργεί μεγαλύτερες δυνατότητες για διαγνωστικές και θεραπευτικές  δράσεις.
• Η αυξανόμενη διάθεση του πολίτη να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο στη διαχείριση της υγείας του, γεγονός που προϋποθέτει την ουσιαστική εκπαίδευσή του σε σχετικά θέματα.

Στον επερχόμενο ανθρωποκεντρικό σχεδιασμό των υπηρεσιών φροντίδας υγείας, οι τεχνολογίες της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών καλούνται να υποστηρίξουν την επίτευξη των εξής βασικών στόχων:

• Προαγωγή της υγείας και πρόληψη.
• Ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας της συνεχούς φροντίδας υγείας όσον αφορά τη διάγνωση, τη θεραπεία και την αποκατάσταση.
• Πρόσβαση από όλους στην πληροφορία και ιατρική γνώση, όπου και αν αυτή βρίσκεται.
• Εγγυημένη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας από όλους και βελτίωση των υπηρεσιών αυτών.

Οι βασικοί τομείς εφαρμογών των νέων τεχνολογιών της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σχηματικά σε:

• Ολοκληρωμένα Περιβάλλοντα Φορέων Υγείας, άρα ολοκληρωμένα πληροφοριακά συστήματα. Η έμφαση στον τομέα αυτό είναι σε θέματα λειτουργικότητας πληροφορικών υποδομών, επιλογής προτύπων καθώς και επιβεβαιωμένης χρήσης προτύπων και τεχνολογιών ανοικτών συστημάτων με στόχο τη σταδιακή ανάπτυξη των ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων των φορέων υγείας.
• Υπηρεσίες τηλεϊατρικής και κατ’ οίκον φροντίδας υγείας.
• Υπηρεσίες e–health και υπηρεσίες που επιτρέπουν την αποτελεσματικότερη διαχείριση ασθενειών, είτε από τον ίδιο τον πολίτη (personal health management services) είτε από τους εμπλεκόμενους φορείς και επαγγελματίες υγείας (best practice guidelines, information services, decision support services, etc)  .

Από τα πιο πάνω γίνεται άμεσα κατανοητό ότι η δημιουργία και η εφαρμογή ενός ενιαίου δικτύου υπηρεσιών  υγείας  και πληροφόρησης.

Με την χρήση του δικτύου αυτού οποιαδήποτε υπηρεσία υγείας και πληροφόρησης  που προσφέρεται από μια υγειονομική μονάδα στην Κυπριακή επικράτεια  , καθίσταται διαθέσιμη και προσπελάσιμη σε οποιοδήποτε χρήστη του δικτύου.

Το δίκτυο υπηρεσιών υγείας και πληροφόρησης θα αποτελείται από όλους τους τύπους υγειονομικών μονάδων παροχής φροντίδας υγείας (ιδιωτικούς – κλινικές , διαγνωστικά εργαστήρια , ιδιώτες ιατροί , φαρμακεία – και δημοσίους όπως Νοσοκομεία , Κέντρα Υγείας  , Περιφερειακά Ιατρεία) ,  τους δημοσίους και μη κερδοσκοπικούς  ελεγκτικούς φορείς (Υπουργείο Υγείας , Υπουργείο Οικονομικών ,  Ασφαλιστικούς οργανισμούς κ.λ.π. ) καθώς και τους πολίτες.

Τα ολοκληρωμένα πληροφορικά συστήματα του δικτύου θα είναι εγκατεστημένα στο  Κέντρο Δεδομένων(Data Center)  το οποίο θα είναι  πλήρως εξοπλισμένο και θα διασφαλίζει τη αδιάλειπτη  λειτουργία τους 24 ώρες το 24ωρο , 365 ημέρες το χρόνο.

Οι χρήστες του δικτύου αυτού θα έχουν πρόσβαση στο αναγκαίο λογισμικό με την χρήση ενός web browser (Internet Explorer , Netscape Communicator ,Firefox  κ.ά.) μέσω γρήγορων τηλεπικοινωνιακών γραμμών ADSL.

Η ωφέλεια η οποία θα προκύψει θα είναι

1. Για τους επαγγελματίες υγείας : Θα διαθέτουν σύγχρονα εργαλεία έτσι ώστε να είναι δυνατή η παροχή ποιοτικών υπηρεσιών προς τους πολίτες, θα προάγεται η επιστημονική έρευνα αξιοποιώντας τα κλινικά και εργαστηριακά δεδομένα , θα προάγεται η συνεχιζόμενη εκπαίδευση τους
2. Οι διοικητές των μονάδων υγείας: θα έχουν τα κατάλληλα εργαλεία και δεδομένα για να διαχειρίζονται την καλή λειτουργία των υγειονομικών μονάδων τους ικανοποιώντας έγκαιρα  τις ανάγκες λειτουργίας  τους ,εντός ορισμένου προϋπολογισμού. Θα διαθέτουν τα κατάλληλα και απαραίτητα δεδομένα για την κατάρτιση των ετήσιων επιχειρηματικών σχεδίων. Θα διαθέτουν δείκτες κάθε τύπου για την παρακολούθηση της λειτουργίας, απόδοσης, οικονομικής κατάστασης ,κ.λ.π.
3. Οι προμηθευτές υγειονομικών μονάδων: Θα έχουν την δυνατότητα να λαμβάνουν τις παραγγελίες ηλεκτρονικά και να συμμετέχουν μέσω του δικτύου στις συγκεντρωτικές προμήθειες
4. Η πολιτεία: Θα διαθέτει τα κατάλληλα δεδομένα για την παραγωγή και εφαρμογή πολιτικών υγείας αφενός και αφετέρου θα τις δίνεται η δυνατότητα να μειώνει το κόστος των παρεχομένων υπηρεσιών με ταυτόχρονη και συνεχή ποιοτική αναβάθμιση τους. Θα έχει την δυνατότητα της αξιοποίησης των επενδυμένων κεφαλαίων στην υγεία .Θα παρέχει ίσες ευκαιρίες για πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας σε όλους τους πολίτες της Κυπριακής επικράτειας . Θα της δοθεί η δυνατότητα να υποστηρίξει τους πάσχοντες με χρόνιες και σπάνιες παθήσεις μέσω της τεχνολογίας του δικτύου. Θα βάλει την βάση πάνω στην οποία θα εφαρμοστεί άμεσα το ΓΕΣΥ
5. Οι πολίτες: θα έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές υπηρεσίες υγείας αφενός και αφετέρου να πληροφορούνται για την υγείας τους , για την ασθένεια τους , για τις εξελίξεις στην τεχνολογία της υγείας , την βιοτεχνολογίας. Πληροφορημένοι πολίτες ασκούν το δικαίωμα για την υγεία τους δηλαδή για την ίδια την ζωή τους.
6. στον ΕΟΠΥΥ να έχει τη δυνατότητα του ελέγχου τόσο της παρεχόμενης ποιότητας υγειονομικών υπηρεσιών όσο και το κόστος τους. Έτσι θα μπορεί έγκυρα και έγκαιρα να συμβάλλεται με τους οργανισμούς υγείας εκείνους , οι οποίοι θα είναι σύμφωνοι με τις αρχές του οργανισμού αφενός και αφετέρου να αξιοποιεί αποδοτικά τα κεφάλαια των κοινωνικών εταίρων .
7. Όλοι οι εμπλεκόμενοι στην υγεία θα έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιούν υπηρεσίες και να πληροφορούνται σε θέματα υγείας που τους αφορούν.

Σήμερα διαθέτουμε πολύ επαρκείς τεχνολογικές εξελίξεις και υψηλού επιπέδου γνώση, με τα οποία είναι δυνατόν να ωφεληθούν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού της χώρας. Υπάρχει όμως ένα μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην διαθέσιμη γνώση και στην εφαρμογή της, που αντικατοπτρίζει το πρόβλημα με μεγάλη πολιτική και οικονομική διάσταση.

Η εφαρμογή της διαθέσιμης γνώσης θα μας επιτρέψει, την βελτίωση της καθημερινής ζωής των πολιτών , κάνοντας την λιγότερη τεταμένη και περισσότερο υγιεινή. Εκείνο που απουσιάζει είναι το κίνητρο και η ώθηση, τα οποία θα δώσουν το έναυσμα για ωφέλεια στην Δημόσια και προληπτική υγεία.

Πολιτική υγείας (health policy) είναι το σύνολο των προσπαθειών που αποβλέπουν στην επίτευξη πλήρους φυσικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας, σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει η WHO για την υγεία. Εντάσσεται στις κοινωνικές πολιτικές και αποτελεί τμήμα των κρατικών πολιτικών κάθε χώρας, ενώ εξαρτάται τόσο από τις εν γένει πολιτικές δομές και την οικονομική κατάσταση μιας χώρας, όσο και από παραμέτρους όπως η προ υπάρχουσα γενικότερη κατάσταση υγείας του πληθυσμού, οι συνθήκες ζωής, οι ατομικές συνήθειες κ.ά. Η ελληνική περίπτωση αποτελεί ένα υβρίδιο ανάμεσα σε ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (μοντέλο Bismarck) και σε ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας (μοντέλο Beveridge). Η παρατεταμένη κοινωνική κρίση, η αποτυχία του κράτους πρόνοιας  ή η απουσία του να προσφέρει λύσεις στα νέα κοινωνικά προβλήματα, η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, η συνεχής αυξητική τάση των δαπανών για την υγεία, η στενότητα των πόρων σε συνδυασμό με την διεθνή οικονομική ύφεση οδήγησαν στην ανάγκη επαναπροσδιορισμού της πολιτικής υγείας και στην εφαρμογή στρατηγικών παραγωγικότερης και αποτελεσματικότερης χρήσης των ανθρώπινων και υλικών πόρων. Η πολιτική υγείας μιας χώρας συγκροτείται από τα μέτρα και τους κανόνες που ρυθμίζουν την παραγωγή, διανομή και κατανάλωση των υπηρεσιών υγείας στον πληθυσμό, με σκοπό την διασφάλιση και βελτίωση του επιπέδου υγείας του. Η πολιτική υγείας σε κάθε χώρα  αναπτύχθηκε σταδιακά στον χρόνο και επηρεάστηκε από την εξέλιξη της κοινωνίας και των ανθρωπίνων αξιών, της ιατρικής, της επιστήμης, της οικονομίας, χωρίς όμως ιδιαίτερο σχεδιασμό και στόχους. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο έγινε συνειδητή η ανάγκη οργάνωσης των υπηρεσιών υγείας στις αναπτυγμένες χώρες με σημαντικό σταθμό την λειτουργία της Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας (National Health Service ή N.H.S), το 1948 στην Μ. Βρετανία. Η πρώτη προσπάθεια για την εγκαθίδρυση ενός ολοκληρωμένου και αποκεντρωμένου συστήματος υγείας έγινε το 1953 επί κυβερνήσεως Παπάγου στην Ελλάδα με το Ν.Δ. 2592/53 «περί οργανώσεως της ιατρικής αντιλήψεως» όμως μόλις το 1983 με τον Ν. 1397 επιχειρείται η μεγαλύτερη νομοθετική μεταρρύθμιση στο ελληνικό υγειονομικό σύστημα αφού για πρώτη φορά ορίζονταν τα πλαίσια και οι βάσεις ενός Εθνικού Συστήματος Υγείας. Βασικές αρχές του ήταν ότι η υγεία είναι κοινωνικό αγαθό και πρέπει να παρέχεται με ευθύνη του κράτους στο σύνολο του πληθυσμού, ανεξαρτήτως κοινωνικής ή οικονομικής κατάστασης. Βασικοί στόχοι του ήταν η αποκέντρωση, ο κοινωνικός έλεγχος και η συμμετοχή, το ενιαίο πλαίσιο λειτουργίας και ανάπτυξης, ο ενιαίος προγραμματισμός, η δικαιότερη κατανομή των πόρων, η ανάπτυξη της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, η καθιέρωση του γιατρού πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης και η καλύτερη οργάνωση και παροχή της νοσοκομειακής φροντίδας.

Το ΕΣΥ θα πρέπει να αναδιοργανωθεί εκ βάθρων βασισμένο πάνω σε δύο μεγάλους πυλώνες

1. παροχή υπηρεσιών διατήρησης της υγείας του πληθυσμού μέσω της πρόληψης
2. παροχή υπηρεσιών ανάκτησης της υγείας ,ανά υγειονομική περιφέρεια , βασισμένη πάνω σε τοπικά επιδημιολογικά στοιχεία

Το στρατηγικό πλαίσιο για την μεταρρύθμιση στην υγεία θα πρέπει να προωθεί τα παρακάτω:

Α. περιφερειακή ανάπτυξη και αποκέντρωση του Συστήματος Υγείας  με επίκεντρο την πρόληψη και την προαγωγή υγείας, με την χρήση πληροφοριακών συστημάτων διοίκησης και την ολοκλήρωση της πληροφορικής υποδομής  των υπηρεσιών υγείας.

Β. Δημιουργία ασφαλούς δικτύου διασύνδεσης των υπηρεσιών υγείας και χρήσης του διαδικτύου για την αποτελεσματικότερη παροχή φροντίδας υγείας ειδικά στις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας.

Γ. Σύσταση του Οργανισμού Διαχείρισης των Πόρων Υγείας καλύτερη αξιοποίηση των υλικών πόρων , ταχύτερη και ποιοτικότερη παροχή υπηρεσιών στον πολίτη.

Δ. Εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών πρόνοιας και ψυχικής υγείας.

Ε. Ανάπτυξη βάσης δεδομένων της δημόσιας υγείας, δημιουργία σύγχρονων εργαλείων σχεδιασμού και προγραμματισμού, προσδιορισμός του επιδημιολογικού προφίλ της χώρας και χάραξη εθνικής πολιτικής ανάπτυξης της δημόσιας υγείας.

Οι  παρεμβάσεις θα πρέπει να επικεντρώνονται στα παρακάτω:

1. Λειτουργικός εκσυγχρονισμός νοσοκομειακών μονάδων ·

• Εκσυγχρονισμός του λειτουργικού και κτιριολογικού χαρακτήρα της νοσοκομειακής υποδομής, ώστε να ανταποκρίνεται στις νέα επιστημονικές και τεχνολογικές απαιτήσεις και στην ανάγκη εξασφάλισης υψηλού επιπέδου υπηρεσιών υγείας.
• Βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, με την αξιοποίηση νέων συστημάτων και υπηρεσιών βιοϊατρικής τεχνολογίας και την ανακαίνιση του ξενοδοχειακού εξοπλισμού.
• Ανάπτυξη του δικτύου Κέντρων Συνεχιζόμενης Κατάρτισης με τη δημιουργία της κατάλληλης υποδομής

2. Ανάπτυξη και ολοκλήρωση των υπηρεσιών επείγουσας προ νοσοκομειακής φροντίδας.

• Ενίσχυση της κινητής υποδομής.
• Ανάπτυξη πανελλαδικού δικτύου ασύρματης και τηλεματικής επικοινωνίας.
• Ανάπτυξη της δημόσιας υγείας.
• Ανάπτυξη σύγχρονων πολιτικών προαγωγής και διασφάλισης της Δημόσιας Υγείας, με ιδιαίτερη έμφαση στις ανάγκες ευπαθών ομάδων πληθυσμού.
• Βελτίωση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας καθώς και αυτών που εξυπηρετούν ανάγκες ευπαθών ομάδων
• Στον τομέα της ψυχικής υγείας προωθούνται :

1. Από-ασυλοποίηση και κοινωνική-οικονομική επανένταξη των ψυχικά ασθενών.
2. Ανάπτυξη των κατάλληλων εξωνοσοκομειακών δομών, για την ενίσχυση της πρόληψης και τον περιορισμό των εισαγωγών στα ψυχιατρεία.
3. Προώθηση ενεργητικών πολιτικών πρόληψης μέσω ενίσχυσης του εθελοντισμού και της κοινωνικής αλληλεγγύης.

• Όσον αφορά στον τομέα της πρόνοιας ενισχύεται η εξασφάλιση ίσων ευκαιριών και δικαιωμάτων, η καταπολέμηση των διακρίσεων και η άρση των εμποδίων για την ένταξη στην αγορά εργασίας των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού.
• Παράλληλα να επιδιώκεται η διασύνδεση των προνοιακών υπηρεσιών με το Σύστημα Υγείας , τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας καθώς και σύσταση δομών πρόληψης και καταπολέμησης του κοινωνικού, οικονομικού και εργασιακού αποκλεισμού.
• Η παράμετρος των ανθρώπινων πόρων να είναι καθοριστική για την προώθηση και εμπέδωση των επιχειρούμενων μεταρρυθμίσεων των συστημάτων υγείας και πρόνοιας.
• Να προωθείται η συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση του προσωπικού και η συμμετοχή τους στη βελτίωση της ποιότητας, παραγωγικότητας και αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών.

Οι αναλύσεις αναφορικά με τα πιο σημαντικά ζητήματα της δημόσιας υγείας στο σημερινό κόσμο δείχνουν ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα είναι ο λιμός. Σύμφωνα με μια πρόσφατη αναφορά για την υγεία των παιδιών, 10 εκ. παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο, τα περισσότερα από ασιτία και κακή διατροφή Αυτός ο αριθμός θανάτων ισοδυναμεί με αυτόν που θα προκαλούσε η έκρηξη από 25 βόμβες σαν αυτήν που έπεσε στη Χιροσίμα -και αυτό συμβαίνει χωρίς να ακούγεται ο παραμικρός θόρυβος. Άλλωστε, αυτοί οι θάνατοι είναι πλέον τόσο αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής πραγματικότητας ώστε δεν εμφανίζονται στα πρωτοσέλιδα -ούτε καν στις τελευταίες σελίδες- καμιάς από τις έγκυρες εφημερίδες.

Εν τω μεταξύ, κάθε δύο δευτερόλεπτα, ένα παιδί πεθαίνει από πείνα.

Το παράδοξο αυτής της κατάστασης είναι ότι στον κόσμο υπάρχει αρκετή τροφή για να θρέψει πολλαπλάσιο από τον υπάρχοντα πληθυσμό. Ακόμα και οι χώρες στις οποίες η πλειονότητα των ανθρώπων πεινάει έχουν επαρκή παραγωγική γη, ώστε να θρέψουν μεγαλύτερο πληθυσμό από αυτόν που τις κατοικεί. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, για παράδειγμα το Μπαγκλαντές, μια χώρα όπου η πείνα είναι ενδημική, έχει επαρκή παραγωγική γη για να καλύψει πέντε φορές τις ανάγκες σε τροφή του πληθυσμού του. Και αυτό είναι αλήθεια για τις περισσότερες χώρες στις οποίες η πείνα είναι ενδημική.
Η αιτία γι’ αυτήν την κατάσταση πραγμάτων είναι η τεράστια συγκέντρωση οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής, και πολιτισμικής εξουσίας στον κόσμο σήμερα. Η παγκόσμια τάξη- ή, καλύτερα, η παγκόσμια αταξία- χαρακτηρίζεται από μια τεράστια συγκέντρωση οικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής ισχύος. Όπως είναι ευρέως γνωστό, είναι λίγες χώρες του Βορρά που ελέγχουν ή επηρεάζουν σημαντικά τους παγκόσμιους οικονομικούς, πολιτικούς, και πολιτισμικούς πόρους. Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει ότι η πρωταρχική διάκριση στο σημερινό κόσμο είναι ανάμεσα στο Βορρά και στο Νότο. Η ιδέα της διαίρεσης Βορρά-Νότου, που συνεχώς αναπαράγεται στα κείμενα των υπηρεσιών των Ηνωμένων Εθνών, είναι λανθασμένη, ή τουλάχιστον σοβαρά ανεπαρκής. Οι Αναφορές για την Ανθρώπινη Ανάπτυξη (Human Development Reports) του Αναπτυξιακού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (United Nations Development Program-UNDP), δημοσιεύουν κάθε χρόνο στοιχεία για την κοινωνική κατάσταση των πληθυσμών στον κόσμο, αντιπαραβάλλοντας τα ποσά των χρημάτων που ξοδεύονται από ανθρώπους στο Βορρά για να φροντίσουν τα κατοικίδια ζώα τους, με τα ποσά που ξοδεύονται για να θρέψουν τα παιδιά στο Νότο. Αυτού του είδους η παρουσίαση και ανάλυση, εκτός απ’ το να κάνει τους ανθρώπους στο Βορρά να νιώθουν ένοχοι, δίνει την εσφαλμένη εντύπωση ότι το πρόβλημα του λιμού στα παιδιά του Νότου θα μπορούσε να λυθεί αν οι άνθρωποι στο Βορρά αποταμίευαν τα χρήματα που ξοδεύουν για να ταΐσουν τα κατοικίδιά τους και τα διέθεταν στους ανθρώπους στο Νότο για να θρέψουν τα παιδιά τους.
Αυτή η ανάλυση είναι αφελώς απολίτικη και εσφαλμένη. Είναι σημαντικό να τονιστεί, και πάλι, ότι το πρόβλημα του Νότου δεν είναι η έλλειψη πόρων. Ο Νότος έχει πόρους για να θρέψει πολλαπλάσιο πληθυσμό από αυτόν που τον κατοικεί.

Η διχοτομία Βορρά-Νότου αγνοεί το γεγονός ότι η κατανομή των οικονομικών, πολιτικών και κοινωνικών πόρων είναι σημαντικά συγκεντρωμένη τόσο στο Βορρά όσο και στο Νότο. Ο Βορράς έχει κυρίαρχες τάξεις, ομάδες, φυλές και ένα κυρίαρχο φύλο και κυριαρχούμενες τάξεις, ομάδες, φυλές και φύλο. Το ίδιο ισχύει και για τον Νότο: υπάρχουν κυρίαρχες και κυριαρχούμενες τάξεις, ομάδες, φυλές, και φύλα και εκεί. Ας μην ξεχνάμε ότι το 20 τοις εκατό των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου ζουν στο Νότο.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, ποιό είναι το μοντέλο των παγκόσμιων επιδράσεων και στον τομέα της υγείας;

τα οικονομικά, πολιτικά και υγειονομικά καθεστώτα του Βορρά και ειδικά των Η.Π.Α. (συμπεριλαμβανομένων των ομοσπονδιακών υπηρεσιών, ιδρυμάτων, και ηγετικών ακαδημαϊκών θεσμών) ασκούν τεράστια επιρροή στη διαμόρφωση της κουλτούρας, της δημόσιας συζήτησης, των πρακτικών και των πολιτικών στο δυτικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών θεσμών
Οι κυρίαρχες ιδεολογίες εμφανίζονται για παράδειγμα σε έγγραφα της Π.Ο.Υ., αμέσως μόλις εμφανιστούν στα  αμερικανικά ιατρικά και οικονομικά επιστημονικά περιοδικά. Το τελευταίο παράδειγμα αυτής της κατάστασης είναι το κείμενο που αξιολογεί τα συστήματα υγείας των χωρών (Health Systems: Improving Performance),  το οποίο προετοιμάστηκε από την Π.Ο.Υ. πριν από δύο χρόνια.
Αυτό το έγγραφο είναι έντονα ιδεολογικά φορτισμένο, αναπαράγοντας την κυρίαρχη ιδεολογία που έχει επικρατήσει στις Η.Π.Α. -και σε μικρότερο βαθμό και στη Μ. Βρετανία- από τη δεκαετία του ’80. Από τη διακυβέρνηση Reagan, ο οργανωμένος ανταγωνισμός, η ιδιωτικοποίηση και η εμπορευματοποίηση των υπηρεσιών υγείας αποτελούν τους όρους του παιχνιδιού στους κύκλους των πολιτικών υγείας των Η.Π.Α.
Αυτή η συζήτηση και η πρακτική (για παράδειγμα η χρήση των όρων «πελάτες» αντί για «ασθενείς», «αγορά υγειονομικής φροντίδας» αντί «σχεδιασμού») εμφανίστηκαν και επικράτησαν σε ιατρικούς και υγειονομικούς οργανισμούς και θεσμούς σε όλο τον κόσμο,
Η εισαγωγή της λογικής της αγοράς και του κέρδους είναι της μόδας τα εθνικά συστήματα υγείας είναι παλιομοδίτικα.
Στην αναφορά της Π.Ο.Υ. για τα συστήματα υγείας, η Κολομβία (η οποία αντικατέστησε το εθνικό σύστημα υγείας της με ιδιωτική ασφάλιση υγείας καθορισμένη από τις δυνάμεις της αγοράς) κατατάσσεται στις πρώτες βαθμίδες των χωρών της Λατινικής Αμερικής.

Ο οργανωμένος ανταγωνισμός, η ιδιωτικοποίηση και η κερδοσκοπική ιατρική είναι τα σύγχρονα δόγματα δεν είναι καθόλου δημοφιλή στους δρόμους .
Η πλειοψηφία των ανθρώπων δυσανασχετούν εμφανώς με τις ασφαλιστικές εταιρίες.
Κάθε μία δημοσκόπηση που γίνεται, επιβεβαιώνει αυτή την πραγματικότητα.
Αυτοί οι άνθρωποι σαφώς θεωρούν ότι ευθύνεται το ιδιωτικό, κερδοσκοπικό σύστημα υγείας που κυριαρχείται από τις ασφαλιστικές εταιρίες για την κατάσταση των εργαζόμενων στις Η.Π.Α., όπου 44 εκ. άνθρωποι δεν είχαν (τώρα ισχύει  η μεταρύθμιση Ομπάμα) κάθε μορφής ασφάλιση υγείας και 52 εκ. έχουν ανεπαρκή ασφάλιση.
Μία άλλη συνέπεια του συγκεκριμένου μοντέλου επιρροών και ελέγχου είναι η μείωση των δημόσιων κοινωνικών δαπανών ως μέρος των προγραμμάτων διαρθρωτικής προσαρμογής . Τα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής, με κοινωνικές πολιτικές λιτότητας, έχουν βλάψει σημαντικά την υποδομή των υπηρεσιών υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Η Π.Ο.Υ., μέσω της συνεργασίας με άλλες διεθνείς υπηρεσίες, έχει παίξει ενεργό ρόλο στην προώθηση τέτοιων πολιτικών. Η Π.Ο.Υ. έχει αυτο-υπονομευτεί σε ένα πολιτισμικό και ιδεολογικό περιβάλλον, στο οποίο η ιδιωτικοποίηση, η απορρύθμιση, η επιβολή του αγοραίου μοντέλου αποτελούν κοινές συστάσεις.

Στην πραγματικότητα, η ίδια η Π.Ο.Υ. έχει ιδιωτικοποιήσει πολλές από τις υπηρεσίες της. Ένα παράδειγμα:
η ευρωπαϊκή υπηρεσία της Π.Ο.Υ. (WHO–EURO) επέλεξε να ιδρύσει το Ερευνητικό Κέντρο της Ευρωπαϊκής Πρωτοβάθμιας Ιατρικής Φροντίδας (European Primary Health Care Study Center) στην Καταλονία της Ισπανίας, επειδή η συντηρητική περιφερειακή κυβέρνηση της Καταλονίας προσέφερε περισσότερα κονδύλια, ανταγωνιζόμενη επιτυχώς άλλες περιφερειακές κυβερνήσεις, οι οποίες έχουν προσφέρει πολύ καλύτερο έργο στην ανάπτυξη περιφερειακών δημόσιων δικτύων πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Δε χρειάζεται να αναφέρουμε ότι η Καταλανική περιφερειακή κυβέρνηση παρουσίασε την Καταλονία ως τον καλύτερο τόπο για τη δημιουργία τέτοιου κέντρου σε αναγνώριση του «εξαίρετου» δικτύου πρωτοβάθμιας ιατρικής φροντίδας, ενώ στην πραγματικότητα το δίκτυο της Καταλονίας είναι ένα από τα χειρότερα στην Ισπανία. Αυτή η ιδιωτικοποίηση των δραστηριοτήτων της Π.Ο.Υ., με την πώληση του σήματος κατατεθέν της, δεν είναι σπάνια.
Ένα άλλο παράδειγμα της επιρροής  είναι η έμφαση σε παρεμβάσεις κατηγορικού-ταξινομητικού τύπου (μια προσέγγιση εστιασμένη σε κάθε ασθένεια), οι οποίες αποδυναμώνουν την υποδομή των υπηρεσιών δημόσιας υγείας, συμπεριλαμβανομένων των εθνικών συστημάτων υγείας. Βασισμένη σε αυτήν την εμπειρία, η εξαφάνιση της ευλογιάς είναι αμφιλεγόμενη επιτυχία, εφόσον η επιτυχία αυτή ενέπνευσε πολλές άλλες λύσεις με τη μορφή «μαγικής συνταγής» οι οποίες περισσότερο υποβαθμίζουν παρά βελτιώνουν τις συνθήκες υγείας των χωρών.

Η πίεση από τους χρηματοδοτικούς φορείς στην κατεύθυνση της επίλυσης συγκεκριμένων ασθενειών-προβλημάτων είναι τόσο καταιγιστική, ώστε οι περισσότερες κυβερνήσεις υποχωρούν και αποδέχονται προγράμματα που έχουν δραματικές επιπτώσεις στις υπηρεσίες υγείας των χωρών τους. Εξάλλου, μια παρόμοια κατάσταση στις Η.Π.Α., όπου η καμπάνια για το εμβόλιο της ευλογιάς (τμήμα της έντονα πολιτικής εκστρατείας ενάντια στη βιο-τρομοκρατία) αποδυναμώνει σημαντικά τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας της χώρας, οι οποίες υποχρεώνονται να μεταφέρουν κονδύλια σε αυτήν την εκστρατεία. Όπως το έχει θέσει τόσο εύστοχα ο Cohen στο Boston Globe, «αντιμετωπίζουμε μια συνταρακτική μετατόπιση προτεραιοτήτων η οποία έχει αναστατώσει της δημόσιες υπηρεσίες υγείας σε όλη τη χώρα». Για παράδειγμα, τα προγράμματα αγωγής υγείας στα σχολεία έχουν δραματικά μειωθεί, ενώ τα προγράμματα για την ενημέρωση από την απειλή του άνθρακα (μόνο 5 άνθρωποι έχουν πεθάνει από επιθέσεις με άνθρακα) έχουν λάβει δισεκατομμύρια δολάρια.

Τέλος, υπάρχει η τάση να αναπαράγονται διαρκώς στις αναπτυσσόμενες χώρες οι προτεραιότητες των αναπτυγμένων χωρών, αγνοώντας σημαντικά προβλήματα, όπως είναι ο λιμός, που συνεχίζουν να είναι τα κυρίαρχα στο σύγχρονο κόσμο. Συχνά λησμονείται ότι η υπανάπτυξη θεμελιώνεται όχι μόνο στις διεθνείς σχέσεις εξουσίας αλλά και στις σχέσεις εξουσίας που υπάρχουν στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Το  πραξικόπημα στη Χιλή, το οποίο διέκοψε σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην υγεία, στην κοινωνία και στην οικονομία, δεν ήταν μόνο επιβολή μιας στρατιωτικής δικτατορίας από το Βορρά (τις Η.Π.Α.) στο Νότο (στη Χιλή). Πιο ορθά, ήταν οι κυρίαρχες τάξεις και οι ένοπλες δυνάμεις της Χιλής που σταμάτησαν τις μεταρρυθμίσεις, με την αρωγή όχι των Η.Π.Α., αλλά της κυβέρνησής τους.
Η φαρμακευτική βιομηχανία, η οποία ήταν αντίθετη με τη μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Αλιέντε στον τομέα της υγείας, παρείχε τη χρηματοδοτική υποστήριξη. Οι ρίζες του προβλήματος, επομένως, ήταν οι κυρίαρχες τάξεις στη Χιλή, οι οποίες σταμάτησαν αυτές τις μεταρρυθμίσεις (με την αρωγή της κυβέρνησης των Η.Π.Α. και των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων του Βορρά).

Αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί:

οι ρίζες του προβλήματος εντοπίζονται στις ίδιες τις αναπτυσσόμενες χώρες -στον τρόπο που οι σχέσεις εδράζονται και ελέγχουν τις κυβερνήσεις, με την υποστήριξη των κυβερνήσεων του Βορρά, που και αυτές με τη σειρά τους επηρεάζονται από τις δικές τους, εγχώριες κυρίαρχες τάξεις και τα κυρίαρχα οικονομικά συμφέροντα.

Σε αντίθεση με μια συχνή αντίληψη, οι λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στον κόσμο δεν είναι δύσκολες από την επιστημονική πλευρά. Αναλύοντας τα δεδομένα, θα μπορούσαμε εύκολα να βρούμε τις λύσεις: να ενδυναμώσουμε τους κυριαρχούμενους πληθυσμούς και να κάνουμε τις κυβερνήσεις να ανταποκριθούν στις ανάγκες τους. Η Π.Ο.Υ. θα μπορούσε να είναι ένας οργανισμός που παρέχει υποστήριξη, μέρος  αυτής της υποστήριξης θα μπορούσε να είναι η κριτική και η καταγγελία των κυρίαρχων ομάδων και τάξεων (και στο Βορρά και στο Νότο), οι οποίες μέσω της επιρροής που ασκούν στις κυβερνήσεις αναπαράγουν τα συμφέροντά τους.

Ενώ η λύση φαίνεται εύκολη, η εφαρμογή της στο πλαίσιο των σχέσεων εξουσίας σε Βορρά και Νότο είναι πράγματι πολύ δύσκολη. Δύσκολη, όμως, δε σημαίνει αδύνατη. Μερικές φορές, πιο σημαντική από την ταχύτητα της αλλαγής είναι η κατεύθυνση της αλλαγής. Και μία κατεύθυνση είναι να επαναφέρουμε αρχές και πρακτικές που έχουν αποδείξει την αξία τους. Σε αυτή την τροχιά, μπορούμε να πάρουμε κατευθύνσεις από την εξαίρετη φιλοσοφία που διατρέχει το Καταστατικό της Π.Ο.Υ. Ας μην ξεχνάμε ότι η Π.Ο.Υ. ιδρύθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ένα νικηφόρο πόλεμο ενάντια στο φασισμό και στο Ναζισμό. Εκείνος ο πόλεμος έγινε για έναν καλύτερο κόσμο και οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο επιθυμούσαν μια υγιή ζωή για τους εαυτούς τους και τα παιδιά τους. Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε το Καταστατικό της Π.Ο.Υ.- σχεδιασμένο, συμπτωματικά, από επαγγελματίες δημόσιας υγείας όπως ο Karl Ewang από τη Νορβηγία, ο John Brotherston από τη Σκωτία, ο Serg Stampa της Γιουγκοσλαβίας και άλλους.

Άλλα κείμενα που εξακολουθούν να παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρα είναι η αναφορά Willy Brandt και η διακήρυξη Alma–Ata. Είναι τόσο επείγοντα, αναγκαία και πολύτιμα σήμερα όσο και όταν εμφανίστηκαν για πρώτη φορά. Η διακήρυξη Alma–Ata ήταν ένα πολύ θετικό βήμα (το αποτέλεσμα ενός πολύ διαφορετικού πολιτικού πλαισίου) στην προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες σε παγκόσμιο επίπεδο – αν και τώρα πλέον, σίγουρα, θα έπρεπε να επικαιροποιηθεί.
Αλλά η φιλοσοφία που διατρέχει τη διακήρυξη είναι ακόμα πολύ συναφής. Πρέπει να επαναφέρουμε αυτήν την ολιστική, αναλυτική προσέγγιση της υγείας, σύμφωνα με την οποία η αξία μιας οικονομικής πολιτικής δεν αποτιμάται από τη συνεισφορά της στην οικονομική μεγέθυνση, αλλά μάλλον το αντίθετο: η αξία μιας οικονομικής πολιτικής αποτιμάται πρωταρχικά ή αποκλειστικά από την επίπτωσή της στην υγεία και στην ευημερία των ανθρώπων.

Μερικές λύσεις:
μια επιλογή στον τομέα της υγείας που να ενδυναμώνει τον πληθυσμό, διευκολύνοντας την ενεργό συμμετοχή του στη διαμόρφωση της κοινωνίας στην οποία μετέχει

• ένα σύστημα υγείας, στο οποίο οι πόροι να διανέμονται σύμφωνα με τις ανάγκες και τα κονδύλια να συγκεντρώνονται με βάση τη δυνατότητα κάθε ανθρώπου να συνεισφέρει.
• ενα σύστημα υγείας συνδεδεμένο με πολιτικές αναδιανομής στο εσωτερικό μιας χώρας, αλλά και μεταξύ των χωρών –συνοδευόμενο από πολιτικές πλήρους απασχόλησης, οι οποίες να διασφαλίζουν ότι οι ενήλικες έχουν το δικαίωμα σε ικανοποιητική εργασία σ’ ένα φιλικό προς το περιβάλλον σύστημα παραγωγής και διανομής που καθοδηγείται από δημόσιες παρεμβάσεις και ρυθμίσεις.

Η τεράστια απόσταση ανάμεσα σε αυτές τις λύσεις (όλες τους εύκολα πραγματοποιήσιμες) και στη δυνατότητα να τις πραγματώσουμε, μας δείχνει πολλά σε σχέση με τις πολιτικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε ακόμα.

Υπάρχουν, εντούτοις, θετικά σημεία που καταδεικνύουν ότι η απόσταση ανάμεσα στο επιθυμητό και στο εφικτό μπορεί να μειωθεί.

Αν και θεωρώ ότι η σχέση Βορρά-Νότου πρέπει να αλλάξει εκ βάθρων (για παράδειγμα η διμερής βοήθεια πρέπει να αντικατασταθεί από πολυμερή, διεθνή μεταφορά πόρων) ακόμα πιστεύω ότι τα ακαδημαϊκά ινστιτούτα του Βορρά μπορούν να βοηθήσουν.
Έχουν ένα πλούτο γνώσης και πρακτικών που μπορεί να γίνουν πολύ χρήσιμα, αν μεταδοθούν. Είναι όμως ουσιώδες ότι η επιστημονική γνώση φέρει το όραμα και τις αξίες των επιστημονικών ιδρυμάτων των χωρών στις οποίες εδράζεται αυτό το όραμα και αυτές οι αξίες μπορούν να είναι επιζήμια για τους πληθυσμούς των αναπτυσσόμενων χωρών.

Θα έχετε προσέξει, για παράδειγμα, πώς  η φράση «ανισότητες στην υγεία» έχει αντικατασταθεί από τον  λιγότερο συγκρουσιακό όρο «διαφορές στην υγεία», και ο όρος «πείνα» από τον όρο «έλλειμμα βάρους». Σε  αναφορά της Π.Ο.Υ. (2003), για παράδειγμα, το «έλλειμμα βάρους» («underweight») ορίζεται ως το πιο σημαντικό πρόβλημα στον κόσμο σήμερα –θαρρείς και το πρόβλημα της πείνας και του λιμού είναι απλώς ζητήματα βάρους.

«Το να είσαι απλός δε σημαίνει ότι είσαι απλοϊκός. Στη πορεία του έργου σου θα ανακαλύψεις ότι πίσω από καθετί που φαίνεται πολύπλοκο και δύσκολο να καταλάβεις υπάρχουν σχετικά απλές πραγματικότητες, εύκολες στη σύλληψη αρκεί να τις προσέξεις».